Author: admin

Παναγιώτου Ανδρέας
Γεννήθηκε στο χωριό Πολύστυπος, της επαρχίας Λευκωσίας, το 1928.
Θανατώθηκε από τους Άγγλους με φρικτά βασανιστήρια στα ανακριτήρια των Πλατρών, στις 19 Νοεμβρίου 1956.
Σύζυγος : Κυριακή Παναγιώτου
Γονείς : Παναγιώτης Στυλιανού και Ιουλιανή Παναγιώτου
Αδελφές : Σταυρούλα και Μαρούλα

Ο Ανδρέας Παναγιώτου τελείωσε το δημοτικό σχολείο Πολυστύπου και εργαζόταν ως εργάτης στο μεταλλείο Μιτσερού. Εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ από την αρχή του αγώνα μαζί με τη σύζυγό του Κυριακή και διέθεσαν το σπίτι τους για τον αγώνα. Βοηθούσαν στη διανομή χειροβομβίδων που κατασκευάζονταν σε εργαστήρι που η Οργάνωση εγκατέστησε στο χωριό τους, και με τις οποίες εφοδιάζονταν οι ανταρτικές ομάδες των τομέων Πιτσιλιάς και Κύκκου και τομείς της Λευκωσίας και Λεμεσού. Περαιτέρω δραστηριοποίησή τους σε ενέργειες της ΕΟΚΑ περιοριζόταν από τους υπεύθυνους, επειδή το σπίτι τους το χρησιμοποιούσε η Οργάνωση ως αρχηγείο της περιοχής, όπου διέμενε ο τομεάρχης και όπου κατέληγαν αγωνιστές που δραπέτευαν από τα κρατητήρια.

Ο Ανδρέας Παναγιώτου συνελήφθη στις 8 Νοεμβρίου 1956 κατόπιν προδοσίας. Ο ανακριτής που τον ανέκρινε, πίστευε ότι θα μπορούσε να του αποσπάσει πληροφορίες για το πού βρισκόταν ο Διγενής και για τούτο τον βασάνισε μέχρι θανάτου.

Στην έκθεσή του ο Άγγλος στρατιωτικός γιατρός Φίλιπ Πάρκερ, που διαπίστωσε το θάνατο του Ανδρέα Παναγιώτου, αναφέρει : “Στο κάτω μέρος της κοιλιάς του υπήρχαν δυο κιτρινωπές περιφέρειες που έδειχναν σημεία αποσύνθεσης. Το πρόσωπο και ο λαιμός του ήταν μελανιασμένα και συμφορημένα. Κακώσεις υπήρχαν και στα γόνατα, στους αγκώνες, στα δάκτυλα των χεριών και των ποδιών, στους μηρούς, στο στόμα και στα χείλη. Στο μεσεντέριο και στο περιτόνιο υπήρχε μεγάλη αιμορραγία και η κοιλιά και το παχύ έντερο ήταν γεμάτα αίμα. Το λεπτό έντερο ήταν τρυπημένο και ο αριστερός νεφρός κτυπημένος. Οι αριστερές πλευρές από την τέταρτη ως τη δωδέκατη ήταν σπασμένες και στο αριστερό ημιθωράκιο υπήρχε αίμα. Στο κεφάλι υπήρχαν μώλωπες και το κρανιακό οστούν ήταν λεπτότερο του κανονικού. Μέσα στον εγκέφαλο υπήρχε πηχτό αίμα”.

Ο θάνατος αποδόθηκε σε ενδοκρανιακή αιμορραγία και ανεπάρκεια της καρδιάς και της αναπνοής, λόγω πηκτού αίματος στην καρδιά και στους πνεύμονες.

Ξενοφώντος Πρόδρομος
Γεννήθηκε στο χωριό Αγριδάκι, της επαρχίας Κερύνειας, το 1941.
Θανατώθηκε με βασανιστήρια από Άγγλους ανακριτές στο κρατητήριο Ζέφυρος της επαρχίας Κερύνειας, στις 12 Νοεμβρίου 1958.
Γονείς : Ξενοφών και Ειρήνη Τρύφωνα
Αδέλφια : Γρηγόρης, Ανδρέας, Περσού, Θεοδώρα, Λάζαρος, Ζαχαρίας, Λουκία

Ο Πρόδρομος Ξενοφώντος τελείωσε το δημοτικό σχολείο του χωριού του και ήταν άριστος μαθητής. Η οικονομική δυσχέρεια του πατέρα του δεν του επέτρεψε να συνεχίσει τις σπουδές του και εργαζόταν ως χύτης. Ήταν τολμηρός, ριψοκίνδυνος και του άρεσε το κυνήγι και ο αθλητισμός.

Έδωσε τον όρκο της ΕΟΚΑ τον Αύγουστο του 1957, σε ηλικία δεκαέξι μόλις χρονών, κατόπιν δικής του μεγάλης επιμονής και εργάστηκε στον αγώνα δίπλα από τα αδέλφια του. Πρώτες αποστολές που του ανατέθηκαν ήταν να διανέμει φυλλάδια, να μιλά με τον τηλεβόα και να παρακολουθεί διάφορες κινήσεις, κυρίως στρατιωτών. Δραστηριοποιήθηκε επίσης πολύ στην ίδρυση εθνικοφρόνων σωματείων στο χωριό του, στα οποία ο Κυριάκος Μάτσης, τομεάρχης της περιοχής, έδινε ιδιαίτερη σημασία. Ο Πρόδρομος ήταν μέλος στις επιτροπές του θρησκευτικού συλλόγου και της νέας συντεχνίας του χωριού του.

Όταν συνελήφθη ο μεγαλύτερός του αδελφός Ζαχαρίας, που ήταν τροφοδότης των ανταρτικών ομάδων του Μάτση στον Κυπαρισσόβουνο, ανέλαβε ο Πρόδρομος την τροφοδοσία. Στις 7 Νοεμβρίου 1958 μετέφερε τρόφιμα στους αντάρτες με συναγωνιστή του. Οι Άγγλοι είχαν πληροφορίες για την αποστολή του αλλά και αποδείξεις, όταν ανακάλυψαν τα ίχνη των παπουτσιών του κοντά στο δένδρο, όπου βρήκαν τα τρόφιμα και τον συνέλαβαν. Τον υπέβαλαν σε εξαντλητική ανάκριση. Στην άρνησή του να αποκαλύψει οτιδήποτε ακολούθησαν φρικτά βασανιστήρια μέχρι θανάτου. Όταν τον παρέδωσαν στους δικούς του νεκρό, ύστερα από τέσσερις μέρες, το κρανίο του ήταν σπασμένο από το σιδερένιο στεφάνι, το οποίο οι Άγγλοι χρησιμοποίησαν στα βασανιστήρια. Τα νύχια του επίσης ήταν όλα βγαλμένα.

Το όνομα του δεκαεπτάχρονου ήρωα φέρει σήμερα ένα από τα στρατόπεδα της Εθνικής Φρουράς στη Λεμεσό.

Νικολάου Γεώργιος
Γεννήθηκε στο χωριό Κάτω Πύργος, της επαρχίας Λευκωσίας, το 1930.
Θανατώθηκε με βασανιστήρια από τους Άγγλους τη νύκτα της 12ης προς τη 13η Νοεμβρίου 1956, σε στρατόπεδο κοντά στον Ξερό.
Σύζυγος : Πελαγία Νικολάου
Παιδιά : Ανδρούλα και Γεωργία, η οποία γεννήθηκε εννέα μέρες μετά το θάνατο του πατέρα της.
Γονείς : Νικόλας Ιωαννίδης και Ελένη Λοΐζου Ιωαννίδη
Αδέλφια : Τάκης, Ανδρέας, Γαλάτεια

Ο Γεώργιος Νικολάου τελείωσε το δημοτικό σχολείο Κάμπου και εργαζόταν στη Λευκωσία, όπου ανέπτυξε δράση σε μυστικές ομάδες που προετοίμαζαν τον αγώνα για αποτίναξη του αγγλικού ζυγού. Συνεργαζόταν με τον παππού του Παπαευριπίδη Ιωαννίδη, έναν από τους πρώτους στρατολόγους της ΕΟΚΑ, το θείο του Πολύκαρπο Ιωαννίδη, τον οποίο αργότερα εξόρισαν οι Άγγλοι στις Σεϋχέλλες μαζί με τον Εθνάρχη Μακάριο, το Μητροπολίτη Κερύνειας Κυπριανό και τον Παπασταύρο Παπαγαθαγγέλου. Από το 1950 συνεργάστηκε με τον ήρωα Ανδρέα Ζάκο για την εθνική διαφώτιση των κατοίκων των χωριών της περιοχής του.

Μυήθηκε στον αγώνα από τις αρχές του 1955. Με την έναρξη της ένοπλης δράσης, ανέλαβε ως υπεύθυνος της ΕΟΚΑ στα χωριά Πηγαίνια, Παχύαμμος, Κάτω και Πάνω Πύργος, με το ψευδώνυμο “Δάφνιος”. Στο σπίτι του διατηρούσε κρησφύγετο. Εκεί φιλοξένησε τους πρώτους πυρήνες για ανταρτική δράση στον τομέα Τυλληρίας, ανάμεσα στους οποίους προώθησε σε νέο κρησφύγετο, μια φυσική σπηλιά στον Πλατύ Ποταμό μέσα στο δάσος, και τους τροφοδοτούσε. Διετέλεσε επίσης ένας από τους συνδέσμους της ανταρτικής ομάδας του ήρωα Μάρκου Δράκου την οποία και βοηθούσε σε διάφορες επιχειρήσεις της.

Στις 27 Οκτωβρίου 1956 συνελήφθη από τους Άγγλους μαζί με άλλους εννέα χωριανούς του και μεταφέρθηκε σε στρατόπεδο των Άγγλων στο δρόμο Πεντάγειας – Ξερού. Εκεί κατόρθωσε να μπει μυστικά ο αδελφός του Τάκης Νικολάου και να τον συναντήσει στις 12 Νοεμβρίου 1956. Τον βρήκε σε κακά χάλια από τα βασανιστήρια. Όπως του αποκάλυψε ο ίδιος, οι Άγγλοι βασανιστές τού είχαν συνθλίψει τα γεννητικά όργανα, του προκάλεσαν κώφωση με έκρηξη δυναμίτιδας και όλο το βράδυ τον είχαν δεμένο με σχοινί μέσα στη θάλασσα. Ζήτησε να του πάρουν γιατρό και δικηγόρο. Την επομένη που πήγαν να τον συναντήσουν οι δικοί του τον βρήκαν νεκρό με θρυμματισμένα τα πόδια και μια σφαίρα στην πλάτη, την οποία δέχθηκε όταν ήταν ήδη νεκρός. Ο θάνατός του προήλθε από το βασανισμό πνιγμού στον οποίο τον υπέβαλαν οι ανακριτές, χρησιμοποιώντας πετρέλαιο στο οποίο πρόσθεσαν πριονίδι.

Λουκά Λουκάς
Γεννήθηκε στο χωριό Αγία Νάπα, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 10 Αυγούστου 1941.
Πέθανε στις 3 Οκτωβρίου 1958 στην Αμμόχωστο, από κάταγμα κρανίου που του προκάλεσαν οι Άγγλοι.
Γονείς : Θεοδώρα και Ανδρέας Λουκά
Αδέλφια : Γεωργία, Θεογνωσία, Λουκία

Ο Λουκάς Λουκά αποφοίτησε από το δημοτικό σχολείο Αγίας Νάπας και ήταν μαθητής στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου, όταν πέθανε.

Ήταν μέλος των μαθητικών ομάδων της ΕΟΚΑ και η δράση του ήταν κυρίως συμμετοχή σε διαδηλώσεις και διαμαρτυρίες εναντίον της κατοχής της Κύπρου από τους Άγγλους, ρίψη φυλλαδίων και αναγραφή συνθημάτων, τόσο στην Αμμόχωστο όσο και στην Αγία Νάπα.

Τη νύκτα της 3ης Οκτωβρίου 1958 χιλιάδες Βρετανοί προέβησαν, με την ανοχή των αρχών, σε κάθε είδους βιαιοπραγίες εναντίον των Ελλήνων πολιτών της Αμμοχώστου, μετά την επιβολή κατ’ οίκον περιορισμού, εκδικούμενοι το φόνο της Αγγλίδας Κάλιφ, τον οποίο η ΕΟΚΑ κατηγορηματικά είχε καταδικάσει.

Οι κάτοικοι της πόλης προέβησαν σε διαμαρτυρίες για τη βάναυση μεταχείρισή τους από Άγγλους στρατιώτες και ήλθαν σε σύγκρουση μαζί τους. Η σύγκρουση πήρε διαστάσεις γενικότερη μάχης, με αποτέλεσμα να πληγωθούν πάνω από 200 άτομα, να φονευθούν δυο Έλληνες και ένα κοριτσάκι να πεθάνει από φόβο.

Ο Λουκάς Λουκά, που βρισκόταν την ώρα εκείνη στο σπίτι συναγωνιστή και συμμαθητή του, ξεκίνησε να πάει στο δικό του σπίτι, που ήταν δίπλα. Άγγλοι στρατιώτες που περιπολούσαν στους δρόμους τον άρπαξαν και κτυπώντας τον ανελέητα με ρόπαλα τον σκότωσαν. Το πόρισμα του θανατικού ανακριτή για τα αίτια που προκάλεσαν το θάνατό του έχει ως ακολούθως : “Ο θάνατος του Λουκά Ανδρέα Λουκά ωφείλετο σε εσωτερικήν αιμορραγίαν που προκλήθηκε από θλάσιν της αριστεράς μηνιγγίου αρτηρίας. Η θλάσις προξενήθηκε από κτύπημα αμβλέος οργάνου, το οποίον επέφερε κάταγμα στο κρανίον πάνω από το αριστερόν αυτί”.

Γιάγκου Νικόλαος
Γεννήθηκε στο χωριό Ζώδια, της επαρχίας Λευκωσίας, το 1934.
Στις 9 Οκτωβρίου 1958 βασανίστηκε μέχρι θανάτου και ξεψύχησε στον αστυνομικό σταθμό Λεύκας.
Γονείς : Πέτρος Γιάγκου και Χατζημαρία Χατζηχαραλάμπους
Aδέλφια : Γιάννης, Χαράλαμπος, Χαρίτων, Ανδρούλα

Ο Νικόλαος Γιάγκου τελείωσε το δημοτικό σχολείο Ζώδιας και ήταν γεωργός. Ορκίστηκε ως μέλος της ΕΟΚΑ λίγο πριν από την 1η Απριλίου 1955 και ανέλαβε τη στρατολόγηση και άλλων μελών στο χωριό του. Έλαβε μέρος σε διάφορες δραστηριότητες, όπως στην επίθεση εναντίον του αστυνομικού σταθμού Κουτραφά.

Διετέλεσε ομαδάρχης της Πάνω Ζώδιας και ανέπτυξε πλούσια δράση. Στο σπίτι του διατηρούσε κρησφύγετο στο οποίο φιλοξενούσε αντάρτες, αναλαμβάνοντας τόσο την προστασία και την τροφοδοσία τους, όσο και τη διακίνηση τους, γνωρίζοντας ανά πάσα στιγμή πού βρίσκονταν.

Στις 5 Οκτωβρίου 1958 έγινε επιτυχής ενέδρα της ΕΟΚΑ στην Κάτω Ζώδια και ο Νικόλαος ήξερε πού είχε καταφύγει η ομάδα των ανταρτών που διενήργησαν την επίθεση. Δυο μέρες μετά την ενέδρα συνελήφθη και βασανίστηκε μέχρι θανάτου, για να αποκαλύψει πού βρισκόταν ο τομεάρχης με την ομάδα του. Γνώριζε ότι η ομάδα βρισκόταν στο Νικητάρι μετά την ενέδρα στη Ζώδια, αλλά προτίμησε το θάνατο από την προδοσία. Πέθανε μπροστά στα μάτια του δεκαπεντάχρονου μαθητή Αντώνη Παπαευριπίδη, ο οποίος είχε επίσης συλληφθεί και βασανιστεί μαζί του.

Αναφέρει σχετικά ο Αντώνης :
“Ο ξυλοδαρμός από τους βασανιστές μας, που ήταν δυο αξιωματικοί της αστυνομίας, ένας Άγγλος και ένας Τούρκος και αρκετοί Άγγλοι στρατιώτες, συνεχιζόταν μια σε μένα, μια στον Νικολή, έξω από τη Μόρφου προς τη θάλασσα, κοντά σε ένα αυλάκι με νερό, όπου μας έριχναν, όταν λιποθυμούσαμε. Στις δυο η ώρα μετά τα μεσάνυχτα μας έβαλαν στο ίδιο αυτοκίνητο, το Νικολή μπροστά κι εμένα στο πίσω κάθισμα. Σε μια στροφή του δρόμου ο Νικολής έγειρε πάνω στην πόρτα, η οποία άνοιξε, αφήνοντας το σώμα του να κρέμεται κατατσακισμένο, ταλαιπωρημένο, μη μπορώντας να κάμει την παραμικρή προσπάθεια, για να κρατηθεί”.

Ο Νικόλαος Γιάγκου, σύμφωνα με μαρτυρία αστυνομικού, ξεψύχησε στον αστυνομικό σταθμό Λεύκας όπου είχε μεταφερθεί, κοντά στον οποίο και τάφηκε από τους δυο αξιωματικούς της αστυνομίας που του είχαν προκαλέσει το θάνατο.

Γεωργίου Νίκος
Γεννήθηκε στο χωριό Παλαιχώρι, της επαρχίας Λευκωσίας, στις 17 Οκτωβρίου 1918.
Πέθανε στις 25 Ιανουαρίου 1957 στα κρατητήρια Πλατρών, από βασανιστήρια.
Γονείς : Γεώργιος και Παναγιωτού Γεωργίου
Αδέλφια : Μαρία και Ανδρέας

Ο Νίκος Γεωργίου τέλειωσε το δημοτικό σχολείο Παλαιχωρίου και σε ηλικία 13 ετών πήγε στη Λευκωσία, όπου διδάχθηκε την τέχνη του επιπλοποιού, παρακολουθώντας και μαθήματα βυζαντινής εκκλησιαστικής μουσικής. Αργότερα άνοιξε δικό του καθαριστήριο στη Λευκωσία.

Υπήρξε μέλος της ΟΧΕΝ και της οργάνωσης ΠΕΟΝ (Παγκύπρια Εθνική Οργάνωση Νεολαίας). Μυήθηκε στον αγώνα στο τέλος του 1954 και συνεργάστηκε με τον αγωνιστή Πολύκαρπο Γιωρκάτζη στον τομέα των πληροφοριών. Το 1955 εντάχθηκε στις ομάδες κρούσεως Λευκωσίας μαζί με τον Ιάκωβο Πατάτσο. Διατηρούσε κρύπτη στο καθαριστήριό του, στην οποία έκρυβε όπλα και πυρομαχικά. Ο ίδιος δεν είχε τότε άμεση ανάμειξη σε εκτέλεση, λόγω των θρησκευτικών του πεποιθήσεων. Είχε όμως συνεργασθεί με την ομάδα του σε άλλου είδους δράση, όπως ήταν η προετοιμασία για την τοποθέτηση βόμβας στο κρεβάτι του Κυβερνήτη Χάρντιγκ, στις 20 Μαρτίου 1956.

Στις 16 Απριλίου 1956 οι Άγγλοι πήγαν για έρευνα στο καθαριστήριό του. Διέφυγε τη σύλληψη προσποιούμενος ότι θα πήγαινε να καλέσει δήθεν τον ιδιοκτήτη του καταστήματος. Ο στρατός ανακάλυψε τα πυρομαχικά που έκρυβε κάτω από το λέβητα του νερού. Ο Νίκος κατέφυγε τότε στα βουνά του Μαχαιρά, όπου ενώθηκε με την ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου. Οι Άγγλοι τον επικήρυξαν με το ποσό των 5.000 λιρών.

Τον Αύγουστο του 1956, με την επέκταση του τομέα Αυξεντίου και στα κρασοχώρια Λεμεσού, ο τομέας χωρίστηκε σε τέσσερις υποτομείς. Ο Νίκος Γεωργίου εντάχθηκε στην ομάδα, η οποία με κέντρο τα Λαγουδερά – Σαράντι δρούσε στο βόρειο τμήμα του τομέα και είχε πλούσια δράση.

Στις εξονυχιστικές έρευνες που διεξήγαγε ο αγγλικός στρατός τον Ιανουάριο του 1957, ανακαλύφθηκε στο σπίτι του Παπαχαράλαμπου το κρησφύγετό τους στο Σαράντι, όπου συνελήφθηκαν οι Νίκος Γεωργίου, Γεώργιος Μάτσης και Αργύρης Καραδήμας. Ο Νίκος Γεωργίου υπέκυψε σε τρομερά βασανιστήρια από τους Άγγλους στα κρατητήρια Πλατρών, όπου είχε μεταφερθεί με το Γεώργιο Μάτση, αρνούμενοι να αποκαλύψουν μυστικά της Οργάνωσης.

“Από το διπλανό κελί όπου βρισκόμουν”, μαρτυρεί ο Γεώργιος Μάτσης “είδα κάποιον από τους βασανιστές που κλότσησε στο κεφάλι το Νίκο Γεωργίου εκεί που τον βασάνιζαν και αμέσως το αίμα άρχισε να τρέχει από το στόμα του. Φτάνει, τον σκοτώσατε, τους φώναξα. Ο θάνατός του έγινε αιτία να σταματήσουν προσωρινά τα βασανιστήρια για όλους τους άλλους που είχαμε συλληφθεί από ολόκληρη την Πιτσιλιά”.

Αλεξάνδρου Βασίλης
Γεννήθηκε στο χωριό Λιμνάτης, της επαρχίας Λεμεσού, το 1925.
Πέθανε στις 21 Νοεμβρίου 1958 ύστερα από βασανιστήρια που υπέστη από τους Άγγλους, κατά την κράτησή του στο στρατόπεδο Πολεμίου.
Σύζυγος : Ελένη Αλεξάνδρου
Τέκνα : Ελευθερία, Μάρω και Όμηρος
Γονείς : Αλέξανδρος Τζιωνής και Μαρικκού Αλεξάνδρου
Αδέλφια : Κώστας, Αριστόβουλος, Ευάνθης, Ελένη, Άννα και Δέσποινα

Ο Βασίλης Αλεξάνδρου τελείωσε το δημοτικό σχολείο Λιμνάτη και εργαζόταν ως πωλητής στο συνεργατικό παντοπωλείο του χωριού του. Ήταν ιδρυτικό στέλεχος και μέλος των επιτροπών των τοπικών εθνικοφρόνων σωματείων ΣΕΚ και ΠΕΚ.

Εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ το 1955 με την έναρξη του αγώνα, ως βοηθός ομαδάρχης Λιμνάτη. Ήταν μέλος της τοπικής ομάδας κρούσεως Λιμνάτη και ανέπτυξε πλούσια δράση. Υπήρξε σύνδεσμος και τροφοδότης των ανταρτών του τομέα Φασούλας – Παραμύθας και έλαβε μέρος στην πρώτη ενέδρα, κοντά στο χωριό Άλασσα, των ομάδων Λιμνάτη και Λάνιας.

Το Φεβρουάριο του 1957 συνελήφθη από τους Άγγλους και μεταφέρθηκε στα κρατητήρια Πύλας (διαμέρισμα G), όπου κρατήθηκε μέχρι το τέλος του 1957. Μετά την απόλυσή του συνέχισε τη δράση του, λαμβάνοντας μέρος στην κατασκευή κρησφυγέτων με τους αντάρτες του τομέα, τους οποίους και τροφοδοτούσε αρχικά στο Σπήλαιο του Κουταλιανού και αργότερα στο κρησφύγετο του Μαυρικίου, που κατασκεύασαν στην περιοχή Άγιος Ηλίας έξω από το Λιμνάτη.

Τον Ιούλιο του 1958 συνελήφθη και πάλι από τους Άγγλους και κρατήθηκε στο Λανίτειο Γυμνάσιο, όπου υπέστη φρικτά βασανιστήρια προτού μεταφερθεί στο στρατόπεδο Πολεμίου.

Σύμφωνα με μαρτυρία συγκρατουμένου του, η ζωή στο στρατόπεδο Πολεμίου ήταν για όλους μια πραγματική κόλαση, μη εξαιρουμένου και του ήρωα Βασίλη Αλεξάνδρου, ο οποίος, παρόλο που είχε αρρωστήσει βαριά, υπέστη φρικτές κακώσεις και ξυλοδαρμούς με συνέπεια την επιδείνωση της υγείας του. Μετά από έντονες διαμαρτυρίες των συγκρατουμένων του προς την Επιτροπή του Διεθνούς Ερυθρού Σταυρού, εξετάστηκε από Άγγλο γιατρό, ο οποίος διέταξε την απόλυσή του, προφανώς, για να μην αποβιώσει στα κρατητήρια.

Ο Αλεξάνδρου πέθανε τρεις μόνο μέρες μετά την απόλυσή του.

Xρυσοστόμου Παναγιώτης
Γεννήθηκε στο χωριό Στύλλοι, της επαρχίας Αμμοχώστου, το 1921.
Σκοτώθηκε στις 3 Οκτωβρίου 1958 στην Αμμόχωστο από Άγγλους στρατιώτες, που τον βασάνισαν.
Σύζυγος : Ελισάβετ Χρυσοστόμου
Παιδιά : Νάκης, Δημήτρης, Γιώργος, Ανδρούλα, Μαρία, Φωτούλα
Γονείς : Χρυσόστομος και Δέσποινα Χρυσοστόμου
Αδέλφια : Φίλιππος, Νεοκλής, Γεώργιος, Προκοπία, Παρασκευή

Ο Παναγιώτης Χρυσοστόμου φοίτησε στο δημοτικό σχολείο Στύλλων και κατοικούσε στην Αμμόχωστο. Ήταν υποδηματοποιός.

Συνελήφθη στις 3 Οκτωβρίου 1958 από “δυνάμεις ασφαλείας”, ως μέλος της ΕΟΚΑ. Η σύλληψή του έγινε μέσα στο σπίτι του, σύμφωνα με μαρτυρία της συζύγου του, την οποία έδωσε στο δικαστήριο κατά τη θανατική ανάκριση για τα αίτια του θανάτου του.

“Ο άντρας μου ήταν καλά στην υγεία του”, κατέθεσε ενώπιον του Άγγλου ανακριτή, που παρίστατο στο δικαστήριο εκ μέρους του Στέμματος, “όταν Άγγλοι στρατιώτες με κόκκινα μπερέ τον συνέλαβαν και άρχισαν να τον κτυπούν και να τον οδηγούν σε στρατιωτικό αυτοκίνητο, στις 3 Οκτωβρίου 1958 “.

Κατέθεσαν επίσης στο δικαστήριο άλλοι δυο Κύπριοι, οι οποίοι συνελήφθησαν και κακοποιήθηκαν μαζί με τον Παναγιώτη Χρυσοστόμου και άλλους. Εκείνοι κατέθεσαν ότι είδαν δυο στρατιώτες να ποδοπατούν τον Παναγιώτη και στη συνέχεια ο ένας να τον τραβά από το βραχίονα και ο άλλος να τον κτυπά μέχρι που έπεσε αναίσθητος στο στρατόπεδο, όπου τους είχαν μεταφέρει.

Ο κυβερνητικός παθολόγος που έκαμε τη νεκροψία κατέθεσε ότι ο Χρυσοστόμου έφερε πολλούς μώλωπες και επτά από τις πλευρές του ήταν σπασμένες. Ο θάνατός του, είπε, προήλθε από συγκοπή καρδίας.

Μάτσης Κυριάκος
Γεννήθηκε στο χωριό Παλαιχώρι, της επαρχίας Λευκωσίας, στις 23 Ιανουαρίου του 1926.
Έπεσε στις 19 Νοεμβρίου 1958 στο κρησφύγετό του στο χωριό Δίκωμο, της επαρχίας Κερύνειας.
Γονείς : Χριστοφής και Κυριακού Μάτση
Αδέλφια : Γεώργιος και Γιαννάκης

Ο Κυριάκος Μάτσης τελείωσε το δημοτικό σχολείο Παλαιχωρίου και το Γυμνάσιο Αμμοχώστου, όταν αυτό λειτουργούσε στο Τρίκωμο, όπου είχε μεταστεγαστεί λόγω του Β΄ Παγκοσμίου πολέμου. Σπούδασε γεωπονία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης και εργαζόταν ως γεωπόνος στην Αμμόχωστο, όταν άρχισε ο αγώνας. Ξεχώριζε για την αγάπη του προς την Ελλάδα, τον άνθρωπο και τη γη, αποκαλώντας καταχραστές της γης όσους δεν καλλιεργούσαν τη γη τους. Αγωνίστηκε σκληρά για τα δίκαια του αγρότη και του εργάτη μέσα στις τάξεις των οργανώσεών τους, της ΠΕΚ και της ΣΕΚ, των οποίων υπήρξε ένας από τους ιδρυτές. Ο πόθος του για απελευθέρωση της Κύπρου εκδηλώθηκε έντονα κατά τα φοιτητικά του χρόνια με ομιλίες και οργάνωση αγωνιστικών εκδηλώσεων στη Θεσσαλονίκη. Διετέλεσε τομεάρχης της ΕΟΚΑ σε περιοχή της επαρχίας Αμμοχώστου από το 1955, αρχηγός συνδέσμων της ΕΟΚΑ από τον Αύγουστο του 1955 ως το Φεβρουάριο του 1956, και τομεάρχης Κερύνειας μέχρι το τέλος του αγώνα.

Στις 9 Ιανουαρίου 1956 συνελήφθη και βασανίστηκε άγρια με ηλεκτροσόκ και άλλες μεθόδους. Επειδή ήταν γνωστή η σχέση του με τον αρχηγό Διγενή και ο σημαντικός ρόλος του στον αγώνα, τον επισκέφθηκε στο ανακριτήριο της Ομορφίτας ο ίδιος ο Κυβερνήτης Χάρντιγκ και του πρόσφερε το μυθικό για την εποχή εκείνη ποσό των 500.000 λιρών, καθώς και φυγάδευσή του για προστασία, αν αποκάλυπτε πού κρυβόταν ο Διγενής. Οργισμένος ο Μάτσης κτύπησε τη γροθιά του στο τραπέζι και του απάντησε “Ου περί χρημάτων τον αγώνα ποιούμεθα, αλλά περί αρετής. Λυπούμαι εξοχότατε, αλλά με προσβάλλετε”. Ο Κυβερνήτης αποχώρησε αμέσως. Εκτιμώντας το ήθος του Κυριάκου έδωσε εντολή να σταματήσουν τα βασανιστήρια που του έκαμναν. Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς. Εκεί συνέχισε τη δράση του διατηρώντας επαφή με το Διγενή και συνεχίζοντας, κατόπιν εντολής του, τις συνομιλίες Μακαρίου – Χάρντιγκ για λύση του Κυπριακού μετά την εξορία του Αρχιεπισκόπου. Οργάνωσε τους συγκρατούμενούς του, έθεσε σε λειτουργία σχολείο για τους κρατούμενους μαθητές, δημιούργησε βιβλιοθήκη, έκαμνε ομιλίες και γενικά δημιούργησε συνθήκες που τόνωναν το αγωνιστικό φρόνημα μέσα στα κρατητήρια. Οργάνωσε με τόση επιτυχία τη διαφώτιση των Άγγλων στρατιωτών που φρουρούσαν τους κρατουμένους, ώστε αυτοί έκαψαν το στρατόπεδο τους και οι αρχές υποχρεώθηκαν να τους αντικαταστήσουν. Έθεσε σε λειτουργία δίκτυο οργάνωσης δραπετεύσεων, το οποίο συνέχισε τη λειτουργία του και μετά τη δραπέτευση του ιδίου.

Στις 13 Σεπτεμβρίου 1956 δραπέτευσε και ανέλαβε ως τομεάρχης τον τομέα της Κερύνειας, όπου ανέπτυξε πλουσιότατη και πολύπλευρη δράση. Επικηρύχθηκε με το ποσό των πέντε χιλιάδων λιρών. Στις 19 Νοεμβρίου 1958 περικυκλώθηκε στο κρησφύγετό του και ανατινάχθηκε από τις δυνάμεις κατοχής. Με τον ένδοξο θάνατό του αναδείχθηκε ως ένα από τα ινδάλματα του αγώνα. Ό,τι περισώθηκε από το πνευματικό του έργο, αποκαλύπτει τη βαθιά πνευματικότητά του.

Κάρυος Ανδρέας
Γεννήθηκε στο χωριό Αυγόρου, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 16 Ιουλίου 1926.
Έπεσε στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 στη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι.
Σύζυγος : Δέσποινα Κάρυου.
Παιδιά : Παναγιώτης και Ανδρούλα
Γονείς : Κυριάκος και Φλουρέντζα Κάρυου
Αδέλφια : Γεώργιος, που έπεσε στον Αστρομερίτη, Αντώνης, Ορθόδοξος, Χρυσή, Ζηνοβία, Πέτρος, Αναστασία.

Ο Ανδρέας Κάρυος φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του χωριού του. Είχε μεγάλη έφεση για μάθηση, παρακολούθησε ιδιαίτερα μαθήματα και ήταν πολύ καλά καταρτισμένος στα θεολογικά, τα λογιστικά, τα αγγλικά και την ελληνική λογοτεχνία. Ήταν στέλεχος της ΠΕΚ, πρωτοστάτησε στην ίδρυση της ΣΕΚ, της ΠΕΟΝ και του θρησκευτικού συλλόγου στο Αυγόρου. Είχε μυηθεί ενωρίς για τις προσπάθειες απελευθέρωσης της Κύπρου και τον επικείμενο αγώνα. Αρχές Ιανουαρίου του 1955 συνδέθηκε με το Γρηγόρη Αυξεντίου και όλο το Φεβρουάριο του ιδίου έτους επιδόθηκε στη στρατολόγηση ανδρών για τον προετοιμαζόμενο αγώνα της ΕΟΚΑ. Ήταν ο διοργανωτής και πρώτος υπεύθυνος της ΕΟΚΑ Αυγόρου.

Την 1η Απριλίου 1955 έλαβε μέρος στην επιχείρηση αποκοπής των ηλεκτρικών καλωδίων κοντά στο χωριό Αυγόρου, κατά την οποία σκοτώθηκε από ηλεκτροπληξία ο Μόδεστος Παντελή και έπαθε σοβαρά εγκαύματα ο ίδιος, που σήκωσε το Μόδεστο στην πλάτη του. Προσπάθειά τους ήταν να προκαλέσουν γενική συσκότιση.

Συνελήφθη αρκετές φορές για τη δράση του και καταζητήθηκε μετά από επίθεση της ομάδας του εναντίον του αστυνομικού σταθμού Άχνας. Το Νοέμβριο του 1956 συνελήφθη στην Ορμίδεια και κλείστηκε στα κρατητήρια της Πύλας, απ’ όπου απέδρασε στις 12 Μαρτίου 1958 μαζί με τον ήρωα Φώτη Πίττα και άλλους δυο συναγωνιστές του. Μετά την απόδραση συνέχισε τη δράση του ως υποτομεάρχης στην περιοχή Κοκκινοχωριών. Ιδιαίτερα σημαντική ήταν η προσφορά του στον οργανωτικό τομέα και στη διαφώτιση. Ήταν άνθρωπος του Θεού. Ό,τι έκαμνε, το έκαμνε με πίστη στο Θεό και την Πατρίδα.

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 περικυκλώθηκε μαζί με τρεις συναγωνιστές του σε πρόχειρο κρυψώνα στον Αχυρώνα του Λιοπετρίου, τον οποίο κατέστησαν με τον ηρωικό τους θάνατο μνημείο πανελλήνιας ακτινοβολίας. Ο Κάρυος, εκτός από το ελληνικό παράδειγμα της θυσίας του, μας άφησε και πολλά γραπτά κείμενα ποιητικά, επιστολές και άλλα. Ήταν αναμφίβολα μια από τις σημαντικές μορφές του αγώνα της ΕΟΚΑ.

Παπακυριακού Ηλίας
Γεννήθηκε στο χωριό Λυθράγκωμη, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 25 Ιανουαρίου 1938.
Έπεσε στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 στη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι.
Γονείς : Γεώργιος και Μαρία Παπακυριακού
Αδέλφια : Ιωάννης, Ανδριανή, Νίκος, Ευτυχία και Βάσω

Ο Ηλίας Παπακυριακού τελείωσε το δημοτικό σχολείο Λυθράγκωμης και ήταν μαθητής της πέμπτης τάξης του Γυμνασίου Αμμοχώστου, όταν κατατάγηκε στην ΕΟΚΑ, στις ομάδες κρούσεως Αμμοχώστου, και έλαβε μέρος σε βομβιστικές επιθέσεις. Καταζητήθηκε προτού τελειώσει το Γυμνάσιο και κρυβόταν. Το Μάρτη του 1957 του ανατέθηκε ο υποτομέας Άσκειας (Άσσιας) και των γύρω χωριών, όπου και ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα. Μια από τις ενέργειές του ήταν και η αρπαγή γαλλικών αυτομάτων όπλων από άνδρες του γαλλικού αποσπάσματος που είχαν κάμει επέμβαση στο Σουέζ.

Το καλοκαίρι του 1958 οι Τούρκοι εξαπέλυσαν μεγάλης έκτασης επιθέσεις εναντίον των ελληνικών περιουσιών. Ο Ηλίας Παπακυριακού προέβη σε οργάνωση πολιτοφυλακής των Ελλήνων στα χωριά της περιοχής Βιτσάδας-Μαραθόβουνου, οργανώνοντας και επιθέσεις της ΕΟΚΑ στην περιοχή και περιορίζοντας έτσι τη δραστηριότητα των Τούρκων κατοίκων των χωριών Κνώδαρα, Κιάδος (Τζάος), Ψυλλάτος. Στις 13 Ιουλίου 1958, με την προσωπική του καθοδήγηση, οι αγωνιστές της Άσκειας ανατίναξαν την υδραντλία, τα υποστατικά και τις υδατοδεξαμενές που ύδρευαν στρατοπεδευμένες δυνάμεις των Άγγλων, στον αστυνομικό σταθμό Βατιλής.

Στις 31 Ιουλίου 1958 ο Ηλίας Παπακυριακού με ένα συναγωνιστή του, σε μια μετακίνησή τους από το χωριό Μουσουλίτα προς τον Μαραθόβουνο, ενέπεσαν σε αγγλική περίπολο και αντάλλαξαν πυροβολισμούς, από τους οποίους ο Παπακυριακού πληγώθηκε στο πόδι. Ο συναγωνιστής του, που νόμιζε ότι ο σύντροφός του είχε σκοτωθεί, κατέφυγε στην ανταρτική ομάδα του Φώτη Πίττα, την οποία παρότρυνε να επιτεθεί εναντίον των Άγγλων στη Λύση, την 1η Αυγούστου 1958. Στην επίθεση πήρε μέρος και ο ίδιος. Οι Άγγλοι επέβαλαν δεκαπενθήμερο κατ’ οίκον περιορισμό, αλλά δεν κατάφεραν να εντοπίσουν τον Ηλία Παπακυριακού που, αν και πληγωμένος, κρύφτηκε με άλλο συναγωνιστή του, επίσης καταζητούμενο, σε αχυρώνα στην Άσκεια, υπό την προστασία δυο κοριτσιών.

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1958, ο Ηλίας περικυκλώθηκε από Άγγλους στρατιώτες, μαζί με τους ήρωες Ανδρέα Κάρυο, Φώτη Πίττα και Χρίστο Σαμάρα, σε αχυρώνα του Λιοπετρίου, όπου πολέμησαν και έπεσαν ένδοξα, όταν επιχείρησαν έξοδο από τον Αχυρώνα.

Πίττας Φώτης
Γεννήθηκε στο χωριό Φρέναρος, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 28 Φεβρουαρίου 1935.
Έπεσε στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 στη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι.
Γονείς : Σταύρος και Μαρία Πίττα
Αδέλφια : Μιχάλης, Νικόλας, Πέτρος, Φίλιππος και Κατερίνα

Ο Φώτης Πίττας τελείωσε το δημοτικό σχολείο Φρενάρους, το Γυμνάσιο Αμμοχώστου και το Διδασκαλικό Κολέγιο Μόρφου. Ήταν φοιτητής στο Κολέγιο, όταν εντάχθηκε στην ΕΟΚΑ με την έναρξη του αγώνα. Υπηρέτησε στο δημοτικό σχολείο Άχνας ως δάσκαλος, όπου ανέπτυξε πλούσια δράση, τόσο στο μαχητικό όσο και τον οργανωτικό και το διαφωτιστικό τομέα. Μετά την καταζήτησή του από τους Άγγλους στις 18 Οκτωβρίου 1956, κρυβόταν και δραστηριοποιήθηκε κατά την “εξόρμηση προς τη Νίκη”, το Νοέμβριο του 1956. Στη συνέχεια του ανατέθηκε η αναδιοργάνωση των χωριών Λύσης, Βατιλής και Άσκειας (Άσσιας).

Στις 10 Ιανουαρίου 1957 συνελήφθη στη Βατιλή και κρατήθηκε για 20 περίπου μέρες στις φυλακές Αμμοχώστου, όπου βασανίστηκε ανελέητα. Για τις μέρες αυτές μας άφησε ένα γραπτό ντοκουμέντο, το ημερολόγιό του και τη μορφή της ελευθερίας ζωγραφισμένη στον τοίχο του κελιού του με αίμα, που έβγαζε από το στόμα του λόγω των βασανιστηρίων.

Στη συνέχεια μεταφέρθηκε στα κρατητήρια Κοκκινοτριμιθιάς και ακολούθως στα κρατητήρια Πύλας, απ’ όπου δραπέτευσε στις 12 Μαρτίου 1958, μαζί με τον ήρωα Ανδρέα Κάρυο και άλλους δυο συναγωνιστές του, μέσα σε κρύπτη κατασκευασμένη σε φορτηγό αυτοκίνητο. Μετά τη δραπέτευσή του ορίσθηκε υποτομεάρχης στην περιοχή Λύσης, όπου ανέπτυξε τόσο πλούσια και αποτελεσματική δράση, ώστε οι Άγγλοι αναγκάστηκαν να επιβάλουν δεκαπενθήμερο κατ’ οίκον περιορισμό, τον οποίο μάλιστα επιθεώρησε και ο ίδιος ο Άγγλος πρωθυπουργός Μακμίλλαν, που βρισκόταν τις μέρες εκείνες στην Κύπρο.

Στο μεταξύ οι απώλειες της Οργάνωσης ήταν τόσο μεγάλες στην περιοχή, ώστε ο Φώτης Πίττας και οι άλλοι επιζήσαντες καταζητούμενοι του υποτομέα του θεώρησαν σκόπιμο να μετακινηθούν σε ασφαλέστερη περιοχή.

Στις 2 Σεπτεμβρίου 1958 ο Φώτης Πίττας και οι συναγωνιστές του ήρωες Ανδρέας Κάρυος, Ηλίας Παπακυριακού και Χρίστος Σαμάρας βρέθηκαν σε νέο κατ’ οίκον περιορισμό στο Λιοπέτρι. Επιχείρησαν να διαφύγουν διασπάζοντας τον κλοιό, αλλά συγκρούστηκαν με Άγγλους στρατιώτες και αναγκάστηκαν να καταφύγουν σε αχυρώνα του Λιοπετρίου. Όταν ανακαλύφθηκαν κλήθηκαν από τους Άγγλους να παραδοθούν. Το αγωνιστικό τους σθένος όμως τους οδήγησε σε μάχη μέχρι τέλους. Μετά από τετράωρη μάχη και, επειδή η αντίστασή τους ήταν άκαμπτη, οι Άγγλοι περιέλουσαν με βενζίνη τον Αχυρώνα και τον πυρπόλησαν. Ακολούθησε ηρωική έξοδός τους κατά την οποία έπεσαν και οι τέσσερις μαχόμενοι.

Σαμάρας Χρίστος
Γεννήθηκε στο χωριό Λιοπέτρι, της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 12 Φεβρουαρίου 1925.
Έπεσε στη μάχη του Αχυρώνα στο Λιοπέτρι στις 2 Σεπτεμβρίου 1958.
Σύζυγος : Μαρία Σαμάρα
Τέκνα : Ελένη, Παύλος, Μόδεστος και Χριστοφόρα
Γονείς : Παρασκευάς και Χριστοφόρα Σαμάρα
Αδέλφια : Ελένη, Σταύρος, Ανδρέας, Μαρία, Κωνσταντίνα, Μόδεστος και Ηλίας

Ο Χρίστος Σαμάρας φοίτησε στο δημοτικό σχολείο του χωριού του μέχρι την τετάρτη τάξη. Ήταν όμως φιλομαθής και συνέχισε την αυτομόρφωσή του, διαβάζοντας ιδιαίτερα θρησκευτικά βιβλία και ελληνική ιστορία. Έμαθε ακόμη βυζαντινή μουσική και έψαλλε στην εκκλησία Λιοπετρίου. Ήταν ιδρυτής της ΟΧΕΝ Λιοπετρίου και ο καθοδηγητής της χριστιανικής κίνησης των γύρω χωριών.

Το 1954 εντάχθηκε σε μυστική οργάνωση που προπαρασκεύαζε τον ένοπλο αγώνα εναντίον των Άγγλων. Τον Ιανουάριο του 1955 συνδέθηκε με το Γρηγόρη Αυξεντίου, τον οποίο είχε στο μεταξύ κατατοπίσει ο ίδιος ο Διγενής για την ΕΟΚΑ από τις αρχές του ιδίου μήνα. Ολόκληρο το Φεβρουάριο του 1955, ως υπεύθυνος της ΕΟΚΑ Λιοπετρίου, ο Σαμάρας δραστηριοποιήθηκε πολύ στη στρατολόγηση μελών στις τάξεις της ΕΟΚΑ, μαζί με τον Ανδρέα Κάρυο και το Γρηγόρη Αυξεντίου. Στις αρχές Μαρτίου του 1955, στο σπίτι του Χρίστου Σαμάρα, ορκίστηκαν τα πρώτα μέλη της ομάδας Λιοπετρίου και στη συνέχεια εκπαιδεύτηκαν από τον Αυξεντίου.

Την 1η Απριλίου 1955, με την έναρξη της ένοπλης δράσης από την ΕΟΚΑ, ο Χρίστος Σαμάρας πήρε μέρος στην επίθεση που έγινε στη Δεκέλεια με υπεύθυνο το Γρηγόρη Αυξεντίου. Καταζητήθηκε την ίδια μέρα και επικηρύχθηκε αντί του ποσού των 5.000 λιρών. Από τότε κρυβόταν και ανέπτυξε δράση στα χωριά Λιοπέτρι, Λιμνιά, Άγιο Σέργιο, Αυγόρου, Ορμίδεια, Περιστερωνοπηγή, Γαϊδουρά, Πυργά, Πραστιό.

Μαζί του στον αγώνα εργάστηκαν και τα αδέλφια του. Στις 31 Αυγούστου προς την 1η Σεπτεμβρίου 1958, ο Χρίστος Σαμάρας, με τους ήρωες συναγωνιστές του Ανδρέα Κάρυο, Ηλία Παπακυριακού και Φώτη Πίττα, περικυκλώθηκαν από ισχυρές δυνάμεις Άγγλων στρατιωτών στο Λιοπέτρι. Η πρώτη προσπάθειά τους να σπάσουν τον κλοιό και να φύγουν από το χωριό απέτυχε και κρύφτηκαν σε αχυρώνα. Ο αδελφός του Χρίστου, Ηλίας, που συνελήφθη για τρίτη φορά, λύγισε στα φρικτά βασανιστήρια των Άγγλων και τους οδήγησε στον αχυρώνα στις 2 Σεπτεμβρίου 1958. Εκεί οι τέσσερις αγωνιστές έδωσαν πολύωρη ηρωική μάχη εναντίον των ενισχυμένων δυνάμεων των Άγγλων και έπεσαν όλοι μαχόμενοι.