Category: Δεκέμβριος

Ήταν Δεκέμβριος του 1986, όταν από το θερμό επεισόδιο μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας κατέληξε στον αδόκητο θάνατο ενός Έλληνα στρατιώτη του Ζήση Καραγώγου και τουλάχιστον 2 Τούρκων εκ των οποίων ο ένας υπολοχαγός.

Ο στρατιώτης ΠΖ Ζήσης Καραγώγος βρήκε τραγικό θάνατο στον Έβρο χτυπημένος από τα πυρά των Τούρκων στρατιωτών.
Πρόκειται για ένα αιματηρό επεισόδιο που λίγοι γνωρίζουν και ακόμη λιγότεροι σήμερα θυμούνται.

Το επεισόδιο αυτό που ξεκίνησε με τον θάνατο του Ζήση Καραγώγου, γρήγορα εξελίχθηκε σε μάχη η οποία διήρκησε σχεδόν μέχρι το απόγευμα και λίγο έλειψε στο να οδηγήσει τις δύο χώρες σε έναν νέο πόλεμο

Τον Δεκέμβριο του 1986 στα ελληνοτουρκικά σύνορα, στον ποταμό Έβρο, κοντά στις Φέρες, συνέβη ένα σοβαρό μεθοριακό επεισόδιο ανάμεσα σε Έλληνες και Τούρκους, το οποίο κάποια στιγμή έλαβε ανεξέλεγκτες διαστάσεις με εμπλοκή δεκάδων αξιωματικών και στρατιωτών και από τις δύο πλευρές.
Το συμβάν έγινε κοντά στο χωριό Πέπλος του νομού Έβρου στις 19 Δεκεμβρίου 1986.
Στην περιοχή τα σύνορα των δύο χωρών προσδιορίζονται από την παλαιά κοίτη του ποταμού Έβρου.

Λόγω γεωλογικών μεταβολών, τα νερά του ποταμού έχουν μετακινηθεί εκεί ανατολικότερα, με αποτέλεσμα να έχει δημιουργηθεί ένα μικρό τουρκικό προγεφύρωμα στη δυτική όχθη του ποταμού.

Γύρω στις 10.30-11.00 το πρωί της 19ης Δεκεμβρίου 1986, μιας ηλιόλουστης χειμωνιάτικης μέρας, στην αποξηραμένη κοίτη του ποταμού, μια τριμελής ελληνική περίπολος, αποτελούμενη από τους στρατιώτες Ζήση Καραγώγο, Γιώργο Βασιλό και Δημήτρη Καραγιάννη, συναντήθηκε με μια διμελή τουρκική περίπολο. Να σημειώσουμε ότι κοντά στην περιοχή, οι Τούρκοι έχουν και στρατιωτικό παρατηρητήριο.

Ο Ζήσης Καραγώγος, από τον Ασκό Θεσσαλονίκης ή κατά άλλους από τα Ναμάτα Κοζάνης, είχε περάσει μερικά χρόνια της ζωής του στη Γερμανία και ήξερε λίγα τουρκικά, προφανώς από τις συναναστροφές του με Τούρκους μετανάστες, γνώριζε τον έναν από τους δύο Τούρκους φαντάρους και κατευθύνθηκε προς το μέρος του, αφήνοντας όπως φαίνεται σε μια άκρη το όπλο και το κράνος του.

Ξαφνικά δέχτηκε τελείως αναίτια και ανεξήγητα τα πυρά από τον άλλο Τούρκο και έπεσε, βαριά τραυματισμένος στην κοίτη του ποταμού.

Ο Βασιλός και ο Καραγιάννης, έτρεξαν να καλυφθούν και άρχισαν να ανταποδίδουν τους πυροβολισμούς, αν και το όπλο του Βασιλού έπαθε προσωρινά εμπλοκή. Για μισή ώρα περίπου, υπήρξε ανταλλαγή πυρών, ενώ ο Καραγώγος παρέμενε τραυματισμένος στην κοίτη του Έβρου.

Για καλή τύχη των Ελλήνων, πέρασε εκείνη την ώρα από την περιοχή ο αγροφύλακας Σωτήρης Ζαπάρτας από τον Πόρο Φερών Έβρου.
Οι δύο στρατιώτες μας, του είπαν να τρέξει γρήγορα στο γειτονικό ελληνικό φυλάκιο και να ζητήσει ενισχύσεις, κάτι που έγινε.
Σύντομα, άνδρες από το φυλάκιο και το 534 Τάγμα Προκαλύψεως των Φερών έσπευσαν στην περιοχή του επεισοδίου. Παράλληλα, έφθασε εκεί και μια μικρή ομάδα Τούρκων στρατιωτών.

Ακολούθησε νέα ανταλλαγή πυροβολισμών και οι Τούρκοι αποχώρησαν καθώς οι ελληνικές δυνάμεις ήταν υπέρτερες. Οι Έλληνες κατόρθωσαν να πάρουν από την κοίτη του Έβρου τον βαριά τραυματισμένο Ζήση Καραγώγο. Μεταφέρθηκε στην Αλεξανδρούπολη όπου και άφησε την τελευταία του πνοή. Είχε δεχθεί στο κορμί του 5 σφαίρες.

Στο σημείο της συμπλοκής παρέμεινε μια μικρή ελληνική δύναμη και το επεισόδιο γύρω στη μία, θεωρήθηκε λήξαν. Ξαφνικά, γύρω στις 15.00, μια τουρκική διμοιρία από περίπου 50 άνδρες, πέρασε τον Έβρο και κινήθηκε σε σχηματισμό μάχης, μέσα σε τουρκικό έδαφος, προς το σημείο της σύγκρουσης.

Για επιτήρηση του σημείου, είχαν παραμείνει από ελληνικής πλευράς ένας Δόκιμος Έφεδρος Αξιωματικός και τέσσερις στρατιώτες.
Άλλοι περίπου 20 άνδρες, βρίσκονταν 200 μέτρα πιο πίσω, σε ένα ανάχωμα, απ’ όπου περνά και ο παραποτάμιος δρόμος.
Πλησιάζοντας τους πέντε Έλληνες (τον Δόκιμο και τους τέσσερις στρατιώτες), οι τουρκικές δυνάμεις άρχισαν να βάλλουν κατά ριπάς εναντίον τους. Οι Έλληνες, καλυμμένοι, ανταπέδωσαν τα καταιγιστικά πυρά.

Οι 20 συνάδελφοι τους, παρέμειναν αδρανείς φοβούμενοι μην χτυπήσουν τους «προωθημένους» συναδέλφους τους.
Για περίπου 10 λεπτά, υπήρξε σφοδρή ανταλλαγή πυροβολισμών.

Οι πέντε «προωθημένοι» Έλληνες, καλυμμένοι, ανταπέδωσαν τα καταιγιστικά πυρά και στη συνέχεια οπισθοχώρησαν προς το ανάχωμα για να ενωθούν με τους άλλους 20 στρατιώτες μας, καθώς είχαν τελειώσει τα πυρομαχικά τους..
Λέγεται, ότι στη συμπλοκή πήρε μέρος και ο αγροφύλακας Ζαπάρτας, ο οποίος σκότωσε τρεις Τούρκους.

Ταυτόχρονα όμως, άρχισαν να υποχωρούν και οι Τούρκοι έχοντας βαρύτατες απώλειες. Ένας ανθυπολοχαγός και τέσσερις Τούρκοι στρατιώτες σκοτώθηκαν, ενώ περισσότεροι από 10 τραυματίστηκαν από τα εύστοχα πυρά του Δόκιμου και των τεσσάρων Ελλήνων στρατιωτών(και πιθανότατα του αγροφύλακα).

Οι Τούρκοι παραδέχονται επίσημα, ότι σκοτώθηκαν δύο άνδρες τους:
ο Hakan Turkyilmaz και ο Mehmet Kalyon.

Ωστόσο τόσο οι Έλληνες στρατιώτες που πήραν μέρος την συμπλοκή, όσο και ανεπίσημες πληροφορίες από την Τουρκία, κάνουν λόγο ίσως και για περισσότερους από πέντε νεκρούς, τουλάχιστον οχτώ και δέκα τραυματίες. Επρόκειτο για ένα πραγματικό βατερλό των Τούρκων…

Προς στιγμήν φαίνεται ότι υπήρξε κίνδυνος γενικευμένης σύγκρουσης στην περιοχή, καθώς ελληνικά άρματα μάχης M48 A3-A5 ξεκίνησαν από την Καβησό για το σημείο της συμπλοκής.

Μετά από συνεννοήσεις των διοικητών των ελληνικών και τουρκικών δυνάμεων της περιοχής η κατάσταση εκτονώθηκε.
Η πλήρης αποκλιμάκωση, επήλθε μετά από συνεννοήσεις των αρμοδίων Υπουργών Ελλάδας και Τουρκίας, η δε σφοδρή χιονόπτωση των επομένων ημερών αποτέλεσε ένα πρόσθετο εμπόδιο για οποιαδήποτε νέο επεισόδιο.

Ο άτυχος Καραγώγος, ο οποίος μάλιστα θα έπαιρνε άδεια για τα Χριστούγεννα τις επόμενες ημέρες, έπεσε θύμα της τουρκικής δολιότητας αλλά και της ευπιστίας του.
Κάποιοι πιστεύουν ότι το όλο επεισόδιο ήταν προσχεδιασμένο από τουρκικής πλευράς, με σκοπό μια γενικευμένη σύρραξη.

Τη μνήμη του στρατιώτη Ζήση Καραγώγου, τίμησαν με μετονομασία του παρατηρητηρίου Τσιρώζη σε Καραγώγου ως τιμή για τον στρατιώτη που θυσιάστηκε για την Πατρίδα.

15 Δεκεμβρίου 1955. Ήταν βροχερή μέρα. Και τον ουρανό σκέπαζαν μαύρα σύννεφα μα πιο πολύ η θλίψη για το χαμό του παλληκαριού. Έστησαν ενέδρα οι αγωνιστές στο Μερσινάκι, στη σκιά των αρχαίων Σόλων. Ομαδάρχης ο Μάρκος Δράκος, παράπλευρα ο Χαράλαμπος Μούσκος. Εμφανίστηκε το εγγλέζικο τζιπ, οι κροταλισμοί των αυτομάτων αντιλαλούσαν στα βουνά. Μια μαύρη στιγμή οι σφαίρες του Άγγλου αξιωματικού χτύπησαν τον Χαράλαμπο Μούσκο, ξέδελφο του Αρχιεπισκόπου.

Κι ο αντάρτης έγειρε στο χώμα. Νεκρός.

Οι καμπάνες της πατρίδας μετάδωσαν το θλιβερό άγγελμα. Ο λαός μαυροφόρεσε. Οι γυναίκες άρχισαν το μοιρολόϊ. Και την άλλη μέρα μια νεκρική πομπή από το νοσοκομείο της Πεντάγυιας ως την Λευκωσία. Απ’ όπου περνούσε ο νεκρός, ο κόσμος γονάτιζε και τον αποχαιρετούσε με εμβατήρια λευτεριάς. Η ΕΟΚΑ περίμενε στη Φανερωμένη για την εξόδιο ακολουθία. Πρωτοστάτησε ο Αρχιεπίσκοπος. Κι ύστερα σηκώσαμε το φέρετρο στους ώμους μας έξι νέοι και βγήκαμε στην Πλατεία Μεταξά. Οι Εγγλέζοι μας περίμεναν. Βροχή οι βόμβες δακρυγόνων έκαιγαν τα μάτια μας. Μια έπεσε στο φέρετρο. Φωνές, εμβατήρια, δάκρυα. Πήραμε την ανηφοριά στο κοιμητήριο. Θάψαμε τον ήρωα. Κι ο τάφος του Χαράλαμπου Μούσκου ηρώον. Και το φως του καντηλιού του ανέσπερη λάμψη να καταυγάζει το δρόμο των πεπρωμένων του λαού στη λευτεριά.

Ήταν ο πρόλογος στο δράμα. Συνελήφθησαν στη σκηνή της τραγωδίας ο Ανδρέας Ζάκος και ο Χαρίλαος Μιχαήλ. Οι Εγγλέζοι τους κρέμασαν στις 9 Αυγούστου 1956 στις Κεντρικές Φυλακές.

Οι άγγελοι της λευτεριάς σχημάτιζαν πια χορό ηρώων του χρέους.

Ο Γιωργάλλας (Λιάκος) δέχεται τις σφαίρες του Τουρκοκύπριου προδότη. Ο Αυξεντίου απαντάει και σκοτώνει τον προδότη, αφού πρώτα έχει δεχτεί και αυτός μια σφαίρα κάτω από το γόνατο.

Πριν πεθάνει, ο Αυξεντίου έτρεξε κι αγκάλιασε το Μάκη. Ο νεαρός ήρωας κατάφερε να ψελλίσει:

«Μάστρε μου πεθαίνω. Ζήτω η Ελλάς».

Τον έθαψαν νύχτα οι σύντροφοι του. Από το μνήμα του φύτρωσε πλάτανος λευτεριάς, που στέκει αγέρωχος μέχρι και σήμερα.

*Την φωτογραφία εκμοντέρνισε η σελίδα μας.

Μετά τη μάχη παρά τα Σπήλια, ο Διγενής και οι τρεις αγωνιστές που τον συνόδευαν διέτρεξαν σοβαρούς κινδύνους από τους Άγγλους στρατιώτες, την ανωμαλία του εδάφους και την προδοσία.

Κατά την πορεία τους προς την Κακοπετριά, ένας Άγγλος στρατιώτης τους πλησίασε σε απόσταση δύο μέτρων, αλλά, μόλις έγινε αντιληπτός, ο Διγενής και οι συναγωνιστές του άλλαξαν γρήγορα κατεύθυνση. Όταν ο στρατιώτης πυροβόλησε προς το μέρος των αγωνιστών, αστόχησε, γιατί είχε πια σκοτεινιάσει. Ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ στην αφήγηση του για την πορεία της μικρής ομάδας του κατά τη διάρκεια εκείνης της νύκτας γράφει:

«Μετά το επεισόδιον τούτο συνεχίσαμεν κοπιώδη πορείαν εις ανώμαλον έδαφος, πάντοτε προς την κατεύθυνσιν της Κακοπετριάς, οδηγούμενοι μόνον από τον πολικόν αστέρα, καθ’ όσον ούτε εγώ ούτε κανείς εκ των συνοδευόντων με τριών ανδρών εγνώριζε το έδαφος. Η πορεία ήτο λίαν επίπονος και δια να μη αποκώμεν αλλήλων ανερριχώμεθα τας απότομους κλιτύς των βουνών κρατούμενοι δια των χειρών. Οι μετ’ εμού ήσαν οι: Ευαγόρας Παπαχριστοφόρου, Χαρίλαος Ξενοφώντος και Λάμπρος Καυκαλίδης. Πολλάκις εκινδυνεύσάμεν να φονευθώμεν εκ των πτώσεων. Η ετέρα ομάς προεπορεύετο ημών εις μεγάλην απόστασιν, ώστε δεν είχομεν μετ’ αυτής ουδεμίαν επαφήν. Παρά την διαφυγήν μας δεν ήμην ήσυχος, διότι αντελαμβανόμην ότι, εάν ο αντίπαλος μας ενήργει καλώς, θα ηδύνατο να μας ανακόψη εις την ορεινήν και δασώδη εκείνην περιοχήν με τα ταχυκίνητα μέσα, τα οποία διέθετε, πολλώ μάλλον καθ’ όσον είμεθα υποχρεωμένοι να διασταυρώσωμεν πολλάκις την αμαξιτόν Κούρδαλι – Ευρύχου, λόγω των πολλών ελιγμών, τους οποίους σχηματίζει αύτη εις την ορεινήν εκείνην περιοχήν. Ευτυχώς δι’ ημάς, ο αντίπαλος δεν εκινήθη όχι μόνον εκ της κατευθύνσεως Κούρδαλι – Σπήλια, αλλ’ ούτε εκ της κατευθύνσεως Κακοπετριάς, ως ώφειλε να πράξη δια των εκεί δυνάμεων του, οπότε ασφαλώς θα μας ενεκλώβιζε. Ούτω περί την 3ην πρωινήν ώραν της 12ης Δεκεμβρίου, κατόπιν συνεχούς πορείας, εφθάσαμεν εις τα υψώματα βορειοανατολικώς Κακοπετριάς, όπου υπό βροχήν και με σκέπασμα μόνον εν αδιάβροχον εκάθησα να αναπαυθώ μετά των συντρόφων μου μέχρις ότου εξημέρωσε»

Από τα βορειοανατολικά υψώματα της Κακοπετριάς, ο Ευαγόρας Παπαχριστοφόρου έφτασε στην Κακοπετρια όπου είχε επαφή με μέλη της ΕΟΚΑ στις 12 Δεκεμβρίου. Από την Κακοπετρια, ο Διγενής και οι τρεις άνδρες του εξασφάλισαν στις 3 μ.μ. τροφή, την οποία είχαν στερηθεί από το πρωί της 11ης Δεκεμβρίου. Το βράδυ της ίδιας μέρας, η ομάδα κατέφυγε στην Κακοπετρια, όπου έμεινε ανενόχλητη, παρόλο που υπήρχαν εκεί 150 περίπου στρατιώτες. Το επόμενο βράδυ μετακινήθηκε υπό ραγδαία βροχή στο λημέρι του Γρηγόρη Γρήγορα, που βρισκόταν στην περιοχή Κακοπετριάς. Τη νύκτα της 15ης Δε κεμβρίου, ο Διγενής μαζί με τέσσερις άλλους αγωνιστές έφτασε σε μια περιοχή, που βρισκόταν στα νοτιοδυτικά της Γαλατάς.

Λόγω προδοσίας από πρόσωπο της Κακοπετριάς, έγιναν έρευνες τις πρωινές ώρες της 16ης Δεκεμβρίου από 1000 περίπου στρατιώτες, οι οποίες όμως δεν έφεραν κανένα αποτέλεσμα. Η μεγάλη φάλαγγα των στρατιωτικών αυτοκινήτων κατευθύνθηκε προς την Ευρύχου, όπου επέβαλε κατ’ οίκον περιορισμό και ερεύνησε την κωμόπολη και όλη τη γύρω περιοχή. Ο προδότης του Διγενή αργότερα εκτελέστηκε στη Λεμεσό.

Για τις ταλαιπωρίες των ημερών αυτών ο Αρχηγός της ΕΟΚΑ γράφει:

«Εις τας κινήσεις μας αυτάς ανά παν βήμα εκινδυνεύομεν, τόσον από περίεργα Βλέμματα και αργυρωνύτους προδότας, όσον και από στρατιώτας του αντιπάλου, εγγύτατα των οποίων ήμεθα πολλάκις υποχρεωμένοι να διασχίζωμεν χωρία και οδούς. Αι τόσαι περιπέτειαι και ταλαιπωρίαι των τελευταίων ημερών ουδόλως μας επηρέασαν ούτε αφήκαν ίχνη κοπώσεως, θα έλεγε τις ότι Θεία δύναμις μας επροστάτευε και μας έδινε νέας δυνάμεις. Παρά δε τα 58 χρόνια, που είχα τότε, ουδεμίαν κούρασιν ησθάνθην από την περιπέτειαν των ημερών τούτων. Εβάδισα συνεχώς επί 12 ώρας εν μέσω αγωνιώδους και επικινδύνου καταστάσεως και κατόπιν μάχης, η οποία διήρκεσεν από τα ξημερώρατα μέχρι της 15ης ώρας της 11ης Αεκερβρίου. Είτα εκοιμήθην 2-3 ώρας εν υπαίθρω και υπό βροχήν, δια να συνεχίσω κινούμενος εν μέσω ποικίλων κινδύνων επί εν ακόμη πενθήμερον, και όμως δεν ησθάνθην ούτε κούρασιν ούτε απογοήτευσιν. Ούτω η πρωία της 16ης Δεκεμβρίου, μετά πορείαν εξ ωρών και ύπνον τεσσάρων περίπου ωρών, με εύρεν ακραίον, δια να επιδοθώ εις την οργάνωσιν νέου λημεριού και ομάδων ανταρτικών και να αποκαταστήσω αμέσως πλήρη σύνδεσμον με τους τομείς και τας ανταρτικάς ομάδας εις τρόπον, ώστε από της εσπέρας της 16ης Δεκεμβρίου να έχω αναφοράς και να δίδω διαταγάς. Και τούτο υπήρξε το μυστικόν της νίκης μας: διότι κατώρθωσα παντού να έχω αφωσιωμένους και πιστούς οπαδούς, ετοίμους να τρέξουν παντού, με οιονδήποτε κίνδυνον, και να μεταφέρουν μήνυμά μου εντός ελαχίστων ωρών».

Ο Χάρντιγκ για λόγους εντυπωσιακούς στράφηκε εναντίον του ΑΚΕΛ, του Κομμουνιστικού Κόμματος της Κύπρου, καθώς και των συνδεομένων με αυτό αριστερών Οργανώσεων.

Οι δυο αριστερές εφημερίδες «Νέος Δημοκράτης» και «Ανεξάρτητος» κλείστηκαν. Τη νύκτα της 13ης Δεκεμβρίου 1955, δυνάμεις ασφαλείας συνέλαβαν αριστερούς αξιωματούχους. Την επόμενη μέρα το ΑΚΕΛ κηρύχθηκε παράνομο, καθώς και οι αριστερές Οργανώσεις ΑΟΝ (Ανορθωτική Οργάνωση Νεολαίας), ΕΚΑ (Ένωση Κυπρίων Αγροτών) και ΠΟΛΓ (Παγκύπρια Οργάνωση Δημοκρατικών Γυναικών). Η ΠΕΟ (Παγκύπρια Εργατική Ομοσπονδία) δεν κηρύχθηκε παράνομη.

Ο Χάρντιγκ δικαιολόγησε τη στάση του αυτή ως εξής:

«Η Κυβέρνησις επιθυμεί όπως μη διάσπαση το έργον του νομίμου συντεχνιακού κινήματος, το οποίον η Κυβέρνησις αναγνωρίζει ως έχον σπουδαίον ρόλον να διαδραματίση εις την προαγωγήν σταθερότητος και ευημερίας εις την νήσον».

Μεταξύ των συλληφθέντων συμπεριλαμβάνονταν ο Εζεκίας Παπαϊωάννου, Γενικός Γραμματέας του ΑΚΕΛ, ο Δήμαρχος Λεμεσού Κώστας Παρτασίδης, ο Δήμαρχος Λάρνακας Γεώργιος Χριστοδουλίδης, μέλη της Εκτελεστικής Επιτροπής του ΑΚΕΛ, συντάκτες του δημοσιογραφικού οργάνου του ΑΚΕΛ «Νέος Δημοκράτης» και ο διευθυντής της εφημερίδας «Ανεξάρτητος» Λύσανδρος Τσιμίλλης.

Οι Αρχές της Κύπρου κυκλοφόρησαν φυλλάδιο, για να δικαιολογήσουν την κήρυξη του ΑΚΕΛ ως παρανόμου κόμματος, καθώς και των αριστερών Οργανώσεων που είχαν την ίδια τύχη.

Έλεγαν σ’ αυτό:

«Οι λόγοι οι οποίοι ωδήγησαν τον Κυβερνήτην της Κύπρου, τη πλήρει συναινέσει και υποστηρίξει της Κυβερνήσεως της Αυτής Μεγαλειότητος εις το Ηνωμένον Βασίλειον, να προγράψη το ΑΚΕΛ, το οποίον είναι εν τη πραγματικότητι το Κομμουνιστικόν Κόμμα Κύπρου, και τας δορυφόρους Οργανώσεις του, ανευρίσκονται τόσον εις την πρόσφατον όσον και εις την παλαιοτέραν ιστορίαν των κομμουνιστικών ανατρεπτικών ενεργειών εν τη νήσω.

Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η διεύθυνσις του Κόμματος και των δορυφόρων Οργανώσεων του ευρίσκετο εις χείρας ανδρών και γυναικών φανατικώς αφωσιωμένων εις την υπόθεσιν του διεθνούς κομμουνισμού».

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος καταδίκασε τα μέτρα του Χάρντιγκ εναντίον των αριστερών στις 14 Δεκεμβρίου με τις πιο κάτω δηλώσεις του στους δημοσιογράφους:

«Η Αγγλική Κυβέρνησις συνεχίζουσα εν τη Νήσω την εφαρμογήν των ανελεύθερων μέτρων της έθεσεν εκτός νόμου πολιτικήν παράταξιν της Νήσου και προέβη εις συλλήψεις ηγετικών στελεχών της.

Αποδοκιμάζομεν ανεπιφυλάκτως την τοιαύτην ενέργειαν της Αγγλικής Κυβερνήσεως, ανεξαρτήτως των θεμελιωδών διαφορών, αίτινες μας χωρίζουν από εκείνους εναντίον των οποίων αύτη στρέφεται. Έχομεν την γνώμην ότι μία ιδεολογία μόνον δι’ άλλης καλυτέρας ιδεολογίας πολεμείται και ουχί δια της Βίας.

Δικαιολογούντες οι Βρετανοί την τοιαύτην ενέργειαν των ισχυρίζονται μεταξύ άλλων, ότι οι κομμουνισταί απετέλουν εμπόδιον εις διεξαγομένας συνομιλίας προς λύσιν του ζητήματος και εμφανίζουν ημάς ως ετοίμους δήθεν να αποδεχθώμεν λύσιν του Κυπριακού αφισταμένην της αυτοδιαθέσεως. Ο τοιούτος ισχυρισμός είναι καθ’ ολοκληρίαν αβάσιμος, διότι, ως επανειλημμένως έχομεν καταστήσει σαφές, ουδεμίαν λύσιν του ζητήματος θα αποδεχθώμεν, εφ’ όσον αύτη δεν κατοχυρώνει την αρχήν της αυτοδιαθέσεως εν Κύπρω»

12 μέλη της ΕΟΚΑ με επικεφαλής τον Λοϊζο Χατζηλοΐζου περικύκλωσαν τον αστυνομικό σταθμό της Γιαλούσας, που ήταν ενισχυμένος με 25 περίπου στρατιώτες. Ακολούθησε μάχη 15 λεπτών, στην οποία εφονεύθη Αγγλος υπολοχαγός. Οι αγωνιστές της ΕΟΚΑ διέφυγαν ανενόχλητοι, γιατί όσοι βίσκονταν μέσα στο σταθμό πανικοβλήθηκαν και δεν κινήθηκαν για καταδίωξη των επιτεθέντων.

Αυτή ήταν η δεύτερη επιχείρηση που είχε διατάξει ο Διγενής την ανατίναξη, δηλαδή, του ηλεκτρικού υποσταθμού στον Καρβουνά. Την ανέθεσε στην ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου(Ρήγα) με κύριο σκοπό να προκληθούν οι άγγλοι και να βγούν απ’ το στρατόπεδο ώστε η ομάδα του Ρένου Κυριακίδη(Ρωμανού) να τους χτυπήσει.

Η ανατίναξη των εγκαταστάσεων του υποσταθμού ήταν σε κομβικό σημείο που ενώνονται οι δρόμοι Κακοπετριάς, Κυπερούντας, Σαιτά και Τροόδους. Μαζί με τον Γρηγόρη Αυξεντίου ήταν οι Χρίστος Τσιάρτας, Γεώργιος Μιχαήλ, Κυριάκος Κόκκινος, Γεώργιος Λοιζίδης-Απόστρατος και έγινε αργά το βράδυ της 5ης Δεκεμβρίου 1955.

Ο υποσταθμός του Καρβουνά μαζί με τις εγκαταστάσεις είχαν φύλακες δυο ελληνοκύπριους. Ο Αυξεντίου μαζί με του αντάρτες έφτασαν στην περιοχή έχοντας πλήρη κάλυψη απο το πυκνό σκοτάδι. Χωρίς μεγάλη δυσκολία ο Αυξεντίου έκοψε τα συρματοπλέγματα της περίφραξης μπαίνοντας στο χώρο των εγκαταστάσεων μαζί με τον απόστρατο. Αφόπλισαν τους δυο φύλακες που δεν έφεραν αντίσταση κι αφού ζέσταναν λίγο τα χέρια τους στη θερμάστρα, που υπήρχε στο φυλάκιο, προχώρησαν προς την βάση των μηχανημάτων για να τοποθετήσουν τα εκρηκτικά. Την ώρα που είχαν ολοκληρώσει την παγίδευση με την τοποθέτηση της βραδύκαυστης θρυαλλίδας, ακούστηκαν μηχανές αυτοκινήτων. Μια φάλαγγα με στρατιωτικά αυτοκίνητα είχαν σταματήσει κάτω απο τον υποσταθμό στην διασταύρωση. Ο Αυξεντίου και ομάδα του δεν ανησύχησαν και με ψυχραιμία πυροδότησαν τον εκρηκτικό μηχανισμό. Μόλις ακούστηκαν οι πρώτες εκρήξεις τα αγγλικά στρατιωτικά οχήματα έφυγαν αστραπιαία προς το Τρόοδος. Με τις πρώτες εκρήξεις ο ιερέας Παπαχριστόφορος πήγε και ξύπνησε τον Ρωμανό και την ομάδα του που φιλοξενούσε σπίτι του. Ο Αυξεντίου δεν γνώριζε ότι η ομάδα του Κυριακίδη είχε χτυπήσει τους βρετανούς απο το απόγευμα.

Με τη έναρξη των εκρήξεων ο Αυξεντίου έδιωξε τους δυο φύλακες να πάνε στα σπίτια τους και με μεγάλη προσοχή πήραν το δρόμο του γυρισμού στη βάση τους.

Ο Κυριάκος Κόκκινος που μαζί με τον Μιχαήλ και τον Τσιάρτα είχαν αναλάβει την περιφρούρηση θυμάται :

«Η έκρηξη που προκλήθηκε ήταν φοβερή κι ο θόρυβός της ακούστηκε μέχρι τα γειτονικά χωριά. Το εύφλεκτο λάδι των μηχανημάτων είχε τροφοδοτήσει μια μεγάλη πυρκαγιά, που φώτιζε με τις τεράστιες πύρινες γλώσσες της την γύρω περιοχή και δημιουργούσε ένα άγριο θέαμα, κάνοντας τη νύχτα μέρα. Ικανοποιημένοι απο την επιτυχία μας, επιστρέψαμε αργά τη νύχτα στη βάση μας, κουβαλώντας και τα όπλα των φυλάκων, που ήταν καλύτερα για τις ανάγκες του Αγώνα. Και όταν μαθεύτηκαν τα καλά νέα και κάποιοι σύντροφοί μας ήρθαν να συγχαρούν τον «Ρήγα» για το κατόρθωμά του, εκείνος περιορίστηκε να πεί συνεσταλμένα, μ’ ένα μειδίαμα δικαίωσης:
-Επιτέλους, εκαταφέραμε τζι εμείς κάτι….!»

Ο Διγενής στις 4 Δεκεμβρίου διέταξε μια διπλή επιχείρηση την οποία ανέθεσε στο Ρένο Κυριακίδη(Ρωμανό) και στον Γρηγόρη Αυξεντίου(Ρήγας, είχε αλλάξει ψευδώνυμο)).

Την πρώτη επιχείρηση, του Κόκκινου Φαναριού την ανέθεσε στον Ρένο Κυριακίδη και έγινε στο δρόμο μεταξύ Αμιάντου και Τροόδους στην τοποθεσία μ’ αυτό το όνομα . Πήραν μέρος, εκτός απο τον Ρωμανό, οι Βάσος Ξενοφώντος, Ευαγόρας Παπαχριστοφόρου, Ανδρέας Αντωνιάδης(Κεραυνός μετέπειτα προδότης), Χαράλαμπος Μπαταριάς και Χριστόφος Χριστοφίδης. Ο Ρένος Κυριακίδης ήταν επικεφαλής με το χέρι σπασμένο και πρόχειρα δεμένο, εντούτοις με ελαφρύ οπλισμό καθοδήγησε και οργάνωσε την ενέδρα. Η ομάδα κινήθηκε μέσα απο τις χιονισμένες κορυφές του Ολύμπου και το ξημέρωμα της 5ης Δεκεμβρίου βρεθήκανε στο μέρος που θα γινόταν η ενέδρα. Στο σημείο που είχαν αποφασίσει να χτυπήσουν υπήρχε κοντά αγγλικό στρατόπεδο και υπήρχε μεγάλος κίνδυνος να τους επιτεθούν οι Βρετανοί με βαρύ οπλισμό.

Ο Χαράλαμπος Μπαταριάς, στις Θύμισές του, αναπολεί απ’ αυτήν την μάχη :

«Στά δεξιά του δρόμου όπως κατευθυνόμαστε προς το Τρόοδος τοποθετήθηκε το Μπρέν με χειριστή τον Χαρίλαο Ξενοφώντος και βοηθό πρρεντιστή τον Βάσο Βασιλειάδη και οι οδηγίες που πήραν, ήσαν, μετά απο την επιχείρηση, ανεξάρτητα πια θα ήτο η έκβαση και που θα κατευθυνόταν η υπόλοιπη ομάδα, αυτοί οι δυο θα πήγαιναν κατ’ ευθείαν στα λημέρια.

Εγώ με τον Χριστόφορο Χριστοφίδη ως χειροβομβιστές και με ιταλικό τυφέκιο αραβίδα, τοποθετηθήκαμε αριστερά του δρόμου πάνω ακριβώς απο την απότομη στροφή. Ο Ανδρέας Αντωνιάδης Κεραυνός-αργότερα προδότης- με ελαφρό αυτόματο τύπου μαρσίπ και ο Ευαγόρας Παπαχριστοφόρου με τόμσον πήραν θέση στην αριστερή κάτω πλευρά του δρόμου, και ο Ρένος Κυριακίδης πήρε θέση απέναντι σε κάποιο βουναλάκι σε σημείο που υπήρχαν πέτρες για κάλυψη, και αναμέναμε εκεί πολλές ώρες μέχρι που απογοητευτήκαμε.

Σε κάποια στιγμή όμως, αργά το απόγευμα, ακούστηκαν και φάνηκαν δυο λάντ ρόβερ. Μπήκαν στον κλοιό. Δόθηκε το σύνθημα και αρχίσαμε μαζί. Οι χειροβομβίδες, το μπρέν και τα άλλα όπλα. Τα αυτοκίνητα κτυπημένα, το πρώτο με τον οδηγό και συνοδηγό, έμειναν στη γωνιά του δρόμου, ενώ το δεύτερο με 4-5 στρατιώτες έπεσε κάτω απο τον δρόμο. Οι Άγγλοι ανταπέδωσαν για λίγο τα πυρά, αλλά σύντομα αναγκάστηκαν να σταματήσουν γιατί τους εξουδετερώσαμε τελείως. Όπως μας είπε αργότερα ο τομεάρχης, κάποιος Άγγλος ήτο κρυμμένος-πεσμένος κάτω απο το αυτοκίνητο και σημάδευε, αλλά τον εντόπισε και τον κτύπησε και έτσι έπαψε κάθε αντίσταση.»

Μετά το τέλος της μάχης η ομάδα χωρίσθηκε στα δυο με βάση το σχέδιο. Οι Χαρίλαος Ξενοφώντος και Βάσος Βασιλειάδης πήγαν κατ’ ευθείαν στα λημέρια ενώ οι υπόλοιποι κατευθύνθηκαν στον Κάτω Αμίαντο στο σπίτι του Ευαγόρα Παπαχριστοφόρου. Εκεί ξεκουράστηκαν και δέχθηκαν τις περιποιήσεις του Ιερέα πατέρα του Παπαχριστοφόρου μέχρι να πάρουν τον δρόμο για τα λημέρια τους.

Σαν σήμερα 11 Δεκεμβρίου 1955, ο Αυξεντίου σώζει τον Αρχηγό Γρίβα και τον Αγώνα της ΕΟΚΑ, με την θρυλική «Μάχη των Σπηλιών».

Αγγλικός στρατός οδηγημένος από το χέρι της προδοσίας, πάτησε τα Σπήλια. Ανηφόρισε στα λημέρια όπου βρισκόταν το κρησφύγετο του Αρχηγού. Πυκνή ομίχλη κάλυπτε την περιοχή και υπήρχαν στιγμές που η ορατότητα μηδενιζόταν. Εκείνη την ημέρα, έσωσε τον Αρχηγό και τον αγώνα Ο Θεός.

Ο Γρηγόρης Αυξεντίου ανάλαβε την κάλυψη των κινήσεων του Αρχηγού και των ανταρτών, που άρχισαν να μετακινούνται. Το μυαλό, και η τόλμη του Σταυραετού παρέσυραν τους Άγγλους σε μάχη αναμεταξύ τους. Ο Αυξεντίου πρόσεξε πως δυο ομάδες στρατιωτών κινούνταν στις απέναντι παρυφές τις χαράδρας. Με το αυτόματο του πυροβόλησε και προς τις δυο αντίθετες πλευρές, και ο ίδιος σαν βαρελάκι κατρακύλησε στο βάθος ενώ οι Άγγλοι άρχισαν να αλληλοπυροβολούνται σε μια άγρια μάχη αλληλοεξόντωσης.

Ο Αρχηγός, με το δάκτυλο στη σκανδάλη και έτοιμος να δώσει μάχη αν χρειαστεί, διολίσθησε με τους αντάρτες από τον κλοιό των Άγγλων και των ανιχνευτικών σκυλιών, άρχισε μια δραματική ορειβασία με αλλεπάλληλες επαφές με τον εχθρό σε απόσταση μερικών μόνο μέτρων, και με μύριες δυσκολίες και κινδύνους, προωθήθηκε στην Κακοπερτριά με πυξίδα τον Πολικό αστέρα, ενώ ο Αυξεντίου κατόρθωσε να διαφύγει στην Αγία Ειρήνη και στα Καννάβια, όπου διανυκτέρευσε στις εκκλησιές των χωρίων, και να φτάσει τελικά στα Λαγουδερά.

Γνωρίζοντας καλά ότι το ηθικό των στρατιωτών του εχθρού κατέπιπτε ραγδαία, ο Γρίβας Διγενής εξέδωσε προκήρυξη, με αποδέκτες τους βρετανούς:

«Άγγλοι στρατιώται,

Η νίκη την οποίαν διατυμπανίζει ο στρατάρχης σας στα Σπήλια εναντίον των πατριωτών της ΕΟΚΑ, σας εστοίχισε περί τους 100 νεκρούς και τραυματίας, ενώ εις ημάς κανέναν. Επέσατε εις παγίδαν που εστήθη. Θα πάρετε και άλλα μαθήματα, εσείς και ο στρατάρχης σας, εάν εξακολουθήσετε να κτυπάτε τους Κυπρίους αγωνιστάς της ελευθερίας. Οι αρχηγοί σας, σας αποκρύπτουν τας πραγματικάς απωλείας σας. Συντόμως θα σας τας κοινοποιήσωμεν ημείς».