Category: Ιανουάριος

Του Ανδρέα Σοφοκλέους

Για τον λιθοβολισμό των Άγγλων στα Αγρίδια στις 21/01/1959 έχουν αναφερθεί ορισμένοι άλλοι συγχωριανοί, πλην όμως, είτε λόγω άγνοιας, είτε λόγω εξασθενημένης ή και επιλεκτικής μνήμης, δεδομένου ότι έχουν περάσει 63 χρόνια από τότε και αρκετοί από τους πρωταγωνιστές έχουν αποβιώσει, δεν κάνουν αναφορά στο σημαντικότερο γεγονός εξ αιτίας του οποίου έγινε ο λιθοβολισμός των Άγγλων εκείνη τη δραματική νύκτα!

Ως εκ τούτου, για να υπάρχει πλήρης εικόνα των διαδραματισθέντων και χάριν της ιστορικής αλήθειας, θεωρώ χρέος μου έναντι της μνήμης της μητέρας μου Καλλισθένης και του αδελφού μου Σοφοκλή που χάσαμε πρόσφατα, βασικών πρωταγωνιστών, να αναφερθώ στα δραματικά γεγονότα εκείνης της νύκτας ώστε να γίνουν γνωστά στους νεώτερους Αγριδιώτες, αλλά και στο Κυπριακό κοινό, όλα τα σημαντικά γεγονότα που προκάλεσαν τον λιθοβολισμό των Άγγλων!

Όπως είναι γνωστόν, αργά το απόγευμα εκείνης της μέρας και μόλις άρχισε να νυκτώνει, Άγγλοι στρατιώτες με τρία στρατιωτικά αυτοκίνητα κατέφθασαν πάνοπλοι στα Αγρίδια και εγκλώβησαν όλους τους άνδρες στο καφενείο του αείμνηστου θείου Χρίστου Κ. Βαλανίδη στο κέντρο του χωριού, ψάχνοντας να βρουν ποιοί ήταν οι μαθητές που θεάθηκαν μεταξύ Αγρού και Αγριδιών να κουβαλούν νάρκες (σύμφωνα με μαρτυρίες ήταν οι μαθητές του Γυμνασίου Αγρού Κωστάκης Λουκαϊδης – Κωσταρής και Κωστάκης Καμπουρίδης) τις οποίες εγκατέλειψαν και διέφυγαν Αγγλικής περιπόλου!

Δεδομένου ότι οι θαμώνες του καφενείου, στους οποίους βρισκόταν και ο αείμνηστος πατέρας μου Στυλιανός Σοφοκλέους, ο οποίος είχε απολυθεί λίγες μέρες πριν από τα κρατητήρια των Άγγλων στον Άγιο Λουκά Βαρωσίων, δεν ανταποκρίνονταν στις ερωτήσεις των Άγγλων, έβγαλαν έξω από το καφενείο έναν Αγριδιώτη και του ζήτησαν επιτακτικά να τους υποδείξει στο σπίτι του πιο μεγάλου μαθητή που πήγαινε στο Απεήτειο Γυμνάσιο Αγρού! Αυτός, υποκύπτοντας στην ασφυκτική πίεση των Άγγλων στρατιωτών, τους υπέδειξε το σπίτι του πατέρα μας Στυλιανού Σοφοκλέους, που ήταν ο αγροφύλακας του χωριού, το οποίο ήταν το τελευταίο σπίτι ψηλά στο απέναντι βουνό!

Αμέσως μετά οι πάνοπλοι Άγγλοι στρατιώτες, συνοδευόμενοι από τον Ελληνοκύπριο αστυνομικό που γνώριζε το σπίτι του αγροφύλακα πατέρα μας, ανέβηκαν το κατακόρυφο μονοπάτι και αφού έφτασαν στο σπίτι μας άρχισαν να κτυπούν δυνατά την εξώπορτα φωνάζοντας να τους ανοίξουμε και αφού μπήκαν μέσα όρμησαν στο τζάκι όπου καθόμασταν τα 8 αδέλφια με τη μητέρα μας και άρπαξαν τον μεγαλύτερο αδελφό μας Σοφοκλή, μαθητή της τρίτης Γυμνασίου, ηλικίας 15 ετών, και άρχισαν να κατηφορίζουν για να τον μεταφέρουν στα αυτοκίνητα τους! Η μητέρα μας Καλλισθένη αντέδρασε αμέσως και άρχισε να τρέχει πίσω από τους ‘Αγγλους στρατιώτες κλαίγοντας και φωνάζοντας δυνατά ότι έπιασαν το γιό της Σοφοκλή και στο πιο κάτω σπίτι όρμησε πάνω τους αρπάζοντας το Σοφοκλή από τα χέρια τους, βοηθούμενη και από τις άλλες γυναίκες της γειτονιάς που έτρεξαν σε βοήθεια της (τη θεία Κυριακού Χρ. Βαλανίδη με τις κόρες της Νίκη και Ελένη, την Ελένη Σάββα Νικολαϊδη και τις κόρες της Παναγιώτα και Στέλλα)!

Στο μεταξύ από τα κλάματα και τις κραυγές της μητέρας μας Καλλισθένης και των άλλων γυναικών, διαδόθηκε αστραπιαία σε όλο το χωριό η σύλληψη του Σοφοκλή από τους Άγγλους, οπότε δημιουργήθηκε ένα πανδαιμόνιο νυχτιάτικα και όλοι οι χωριανοί ήταν ανάστατοι! Από απένατι φώναζε ο Χρίστος Παπαθεοδούλου, πρώτος ξάδελφος της μάνας μας, ρωτώντας τί έγινε και μόλις έμαθε για τη σύλληψη του Σοφοκλή άρχισε να φωνάζει να κτυπηθούν οι Άγγλοι και με οδηγίες του άρχισε να κτυπά η καμπάνα της εκκλησίας με αποτέλεσμα να ξεχυθούν στους δρόμους όλοι οι Αγριδιώτες και με μπροστάρισες τις γυναίκες του χωριού κάθε ηλικίας έγινε ο γνωστός σε όλους λιθοβολισμός των Άγγλων στρατιωτών στα Αγρίδια!

Δεδομένου ότι οι υπόλοιπες λεπτομέρειες του λιθοβολισμού είναι γνωστές από άλλες περιγραφές Αγριδιωτών δεν κρίνεται σκόπιμη η επανάληψη τους και σκοπός της ιστορικής αυτής καταγραφής είναι η συμπλήρωση της όλης εικόνας των δραματικών γεγονότων εκείνης της νύκτας τα οποία θυμόμαστε έντονα όλη η οικογένεια και ιδιαίτερα τα μεγαλύτερα αδέλφια, καθ΄ότι εγώ ήμουν στην Πέμπτη Δημοτικού, ο αδελφός μου Κυριάκος στην Πρώτη τάξη Γυμνασίου και ο συλληφθείς αδελφός μας Σοφοκλής στην Τρίτη τάξη του Απεητείου Γυμνασίου Αγρού!

Ας σημειωθεί ότι οι Κυπριακές εφημερίδες τις επόμενες μέρες, αναφερόμενες στο λιθοβολισμό των Άγγλων στα Αγρίδια, έγραψαν για την ηρωϊδα μητέρα που όρμησε και άρπαξε το γιό της από τα χέρια των Άγγλων στρατιωτών, ενώ στο γεγονός της σύλληψης του Σοφοκλή, που ήταν η αιτία του λιθοβολισμού, αναφέρονται τόσο ο αγνωνιστής της ΕΟΚΑ Γιάννης Σπανός, όσο και ο Γιώργος Κ. Πετούσης σε σχτικά βιβλία τους!

Άλλωστε, αυτός ήταν και ο λόγος που η μητέρα μας Καλλισθένη είχε συλληφθεί από τις πρώτες γυναίκες στο κέρφιου που έκαναν οι Άγγλοι στα Αγρίδια την μεθεπόμενη μέρα του λιθοβολισμού και μεταφέρθηκε με τις άλλες Αγριδιώτισσες στο κρατητήριο του Αστυνομικού Σταθμού Αγρού, όπου ανακρίθηκε και παραπέμφθηκε σε δίκη μαζί με άλλες 14 Αγριδιώτισσες και 4 Αγριδιώτες! Επί του προκειμένου είναι σημαντική η μαρτυρία της πρεσβυτέρας Ιφιγένειας Ευαγγέλου Παπάνδρεα και άλλων συγκρατούμενων γυναικών για την μητέρα μας, η οποία, ως μεγαλύτερη σε ηλικία, έβαζε στην αγκαλιά της τις νεαρές τότε συγκρατούμενες της για να τις προστατεύσει από τυχόν παρενοχλήσεις των Άγγλων στρατιωτών στο κρατητήριο Αγρού!

Αξίζει να σημειωθεί το γεγονός πως στην τελική τους απόφαση οι Άγγλοι δικαστές απάλλαξαν τη μητέρα μας από τη φυλάκιση λόγω του ότι ήταν πολύτεκνη και κατά τη διάρκεια των δικών μετέφερε μαζί της στην αίθουσα του δικαστηρίου τα δύο μικρότερα αδέλφια μας, τον Γιαννάκη 4 χρονών και τον Χριστάκη 2 χρονών, που χάσαμε πολύ πρόσφατα, ενώ την φροντίδα τους είχαν αναλάβει οι Λεμεσιανές συγγένισες Ουρανία Κυριάκου Πετούση και Αλεξάνδρα Σάββα Πετούση!

Εν κατακλείδι, θα ήθελα να αναφέρω πως η από μέρους μου καταγραφή των πραγματικών γεγονότων του λιθοβολισμού των Άγγλων στο χωριό μας, έγινε χάριν της ιστορικής αλήθειας και αντί μνημοσύνου για τη μητέρα μας Καλλισθένη και τα αδέλφια μας Σοφοκλή και Χριστάκη Σοφοκλέους!

Όταν ο Διγενής ενημερώθηκε από τον υπουργό εξωτερικών της Ελλάδας Αβέρωφ, για πιθανότητα λύσης με εκατέρωθεν παραχωρήσεις, και εγγυημένη ανεξαρτησία στις 28/12/1958 απάντησε μεταξύ άλλων:

«Εγγυημένη ανεξαρτησία, είναι δυνατόν να καταλήξει σε ένα τέρας συγκυριαρχίας και συνδιοίκησεις πλειοψηφίας μειοψηφίας. Λύση καθαρή, και όχι ερμαφρόδιτη. Λύση που να εξασφαλίζει την ειρήνη, και όχι συμβιβαστική των περιστάσεων. Λύση που θα επιτρέπει στην πλειοψηφία να διοικεί, χωρίς να άγετε και να καταδυναστεύετε, ούτε υπό του δυναστού, ούτε υπό της μειοψηφίας».

Ο Γεώργιος Γρίβας, γνωστός και με το ψευδώνυμο Διγενής, ήταν αξιωματικός του Ελληνικού Στρατού. Γεννήθηκε στη Χρυσαλινιώτισσα, χωριό της επαρχίας  Λευκωσίας της Κύπρου, στις 5 Ιουλίου 1897 και μεγάλωσε στο χωριό Τρίκωμο της επαρχίας Αμμοχώστου. Αφού τελείωσε το σχολείο του Τρικώμου, πήγε στη Λευκωσία όπου φοίτησε στο Παγκύπριο Γυμνάσιο (1909-1915). Το 1916 μπήκε στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων από την οποία αποφοίτησε το 1919 με το βαθμό του ανθυπολοχαγού Πεζικού.

Οι ικανότητές του έγιναν σύντομα αντιληπτές και έτσι, κλήθηκε από την πατρίδα να πολεμήσει στη Μικρασιατική εκστρατεία (1922) και  για τη δράση του παρασημοφορήθηκε και προάχθηκε σε υπολοχαγό, αφού ο λόχος του ήταν από τους τελευταίους που αποσύρθηκαν από τα εδάφη της. Αργότερα, επιλέχθηκε να φοιτήσει στη Γαλλική Ακαδημία Πολέμου όπου προάχθηκε σε λοχαγό και ταγματάρχη. Με την έναρξη του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου μετατέθηκε στη διεύθυνση επιχειρήσεων του Γενικού Επιτελείου Στρατού. Κατά την Ιταλική εισβολή εναντίον της Ελλάδας ο Γρίβας μετατέθηκε στο αλβανικό μέτωπο, ύστερα από διαρκή του αιτήματα, όπου και υπηρέτησε ως επιτελάρχης της ΙΙ Μεραρχίας. Μαζί με πολλά παλληκάρια, στα βουνά της Ηπείρου έγραψε μια από τις πιο λαμπρές και ένδοξες σελίδες της σύγχρονης Ελληνικής ιστορίας, ενάντια στις δυνάμεις του Άξονα.

Ο Διγενής στο μεταξύ δεν ξεχνά την ιδιαίτερη του πατρίδα και παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις και τα γεγονότα. Μετά το Ενωτικό Δημοψήφισμα τον Ιανουάριο του 1950 και την άρνηση των Άγγλων να παραχωρήσουν το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης στον Κυπριακό λαό ήταν φανερό ότι δεν υπήρχε άλλη επιλογή στους Κυπρίους παρά ο ένοπλος αγώνας.

Γίνεται πασιφανές, πλέον, πως ο πόθος των Κυπρίων για Ένωση εντείνεται. Έτσι με την απελευθέρωση της Ελλάδας και της αποτροπής από μέρους του να καταλυθεί  το δημοκρατικό πολίτευμα της από τους συμμορίτες, μετέβη μυστικά στην Κύπρο και ίδρυσε την ΕΟΚΑ, της οποίας ήταν και ο στρατιωτικός αρχηγός, με στόχο την εκδίωξη των Βρετανών από το νησί και την Ένωση της Κύπρου με την Μητέρα Ελλάδα. Οι επισκέψεις του στην Κύπρο, στα 1951 και 1952 ήταν η αρχή για να τεθούν τα θεμέλια για την έναρξη του εθνικού απελευθερωτικού αγώνα της ΕΟΚΑ . Στις 7 Μαρτίου 1953, στην Αθήνα, μαζί με τα άλλα 11 μέλη της Δωδεκαμελούς Επιτροπής, μεταξύ των οποίων και ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος Γ΄, δίνει τον όρκο για αγώνα απελευθέρωσης της Κύπρου, που είναι γνωστός ως ο Όρκος των Δώδεκα.

Στις 10 Νοεμβρίου 1954, το ιστιοφόρο «Σειρήν», ύστερα από ένα περιπετειώδες ταξίδι φτάνει στην Κύπρο μεταφέροντας τον Γρίβα. Από τούτη τη στιγμή ο Γεώργιος Γρίβας αναλαμβάνει Αρχηγός της μυστικής Οργάνωσης Ε.Ο.Κ.Α. Μια σπιθαμή γης, μια σταλιά τόπος έχοντας απέναντι του μια ολόκληρη αυτοκρατορία και μια χούφτα παιδιών έχοντας απέναντι τους έμπειρους στρατιωτικούς τέλεια εξοπλισμένους, κι όμως δεν δείλιασαν ούτε στιγμή. «Μπορεί αυτοί να είχαν όπλα αλλά εμείς είμαστε Έλληνες και έχουμε ψυχή, το πιο δυνατό και ανίκητο όπλο.» Με αυτή την σκέψη και με την αγάπη τους για την πατρίδα και τον πόθο για Ένωση ξεκίνησαν τα παιδία μαζί με τον αρχηγό τους τον Εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 55-59.

Ένα αγώνα ο οποίος αν και στρατιωτικά ήταν νικηφόρος από πλευράς μας, ατύχησε στη πολιτική του πτυχή, αφού οι πολιτικοί ηγέτες του Ελληνισμού εκείνης της περιόδου, όντας κατώτεροι των περιστάσεων έπεσαν στην παγίδα της Αγγλικής διπλωματίας.  Κήρυξαν την ανεξαρτησία της Κύπρου και αποδέχτηκαν το δικοινοτικό σύνταγμα του 60 με τις καταστροφικές για την Κύπρο συνέπειες. Με το πέρας του αγώνα ο Στρατηγός Διγενής αποχωρεί για την Αθήνα. Στην Αθήνα τον υποδέχεται πλήθος κόσμου και τον τιμάει ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, Θεόκλητος, με το χρυσό στεφάνι. Η Βουλή των Ελλήνων, με το Νόμο 3944 που δημοσιεύτηκε στο Φύλλο της Εφημερίδας της Κυβερνήσεως Α 51 στις 20 Μαρτίου 1959, προήγαγε ομόφωνα τον Γεώργιο Γρίβα από αντισυνταγματάρχη σε αντιστράτηγο, του απένειμε ειδική σύνταξη, καθώς επίσης και τον τιμητικό τίτλο του «Αξίου Τέκνου της Πατρίδος».

Στις 12 Ιουνίου 1964 ο Διγενής φθάνει στην Κύπρο και αναλαμβάνει Αρχηγός της Ανωτάτης Στρατιωτικής Διοίκησης Αμύνης Κύπρου, που είχε δημιουργηθεί πρόσφατα. Από τη θέση αυτή ο Διγενής καταβάλλει τεράστιες προσπάθειες, για να οργανώσει την Εθνική Φρουρά και να την καταστήσει μια υπολογίσιμη και αξιόμαχη δύναμη. Με τις προβοκατόρικες κινήσεις των τούρκων το φθινόπωρο του 1967, η Ελληνική Μεραρχία αναγκάζεται να αποχωρήσει από το νησί, μαζί με το Διγενή υπό την απειλή πολέμου. Με την αποχώρηση της Μεραρχίας από το νησί η Κύπρος απογυμνώνεται αμυντικά και διευκολύνεται η επίτευξη των τουρκικών επεκτατικών σχεδίων σε βάρος της Κύπρου. Ο Διγενής επιστρέφει στην Αθήνα και τίθεται από την Χούντα υπό παρακολούθηση και περιορισμό στο σπίτι του στο Χαλάνδρι.

Οι κίνδυνοι για το μέλλον της Κύπρου είναι εμφανείς. Η Ελληνική Χούντα, δια του Υπουργού Εξωτερικών Ξανθοπούλου/Παλαμά είχε διαβουλεύσεις με την τουρκία στη Λισσαβόνα, τον Απρίλιο του 1971, και από τις πληροφορίες που υπήρχαν τότε προδιαγραφόταν απαράδεκτη λύση για το Κυπριακό. Παράλληλα οι σχέσεις των Κυβερνήσεων Ελλάδας και Κύπρου βρίσκονταν σε ένταση. Οι πληροφορίες αυτές ανησυχούν τον Διγενή, ο οποίος νιώθει την ανάγκη να αντιδράσει. Έτσι, την 1η Σεπτεμβρίου 1971 ο Διγενής έφθασε μυστικά στην Κύπρο, διαφεύγοντας από την επιτήρηση της Χούντας.

Στις 25 Μαρτίου1972 είχε συνάντηση με τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, στην οποία, σε πνεύμα κατανόησης, κατέληξαν σε κάποιες συμφωνίες. Δυστυχώς, όμως, δεν προχώρησε η υλοποίηση των συμφωνηθέντων και τα γεγονότα οδήγησαν σε μια μετωπική σύγκρουση των δύο. Η Κύπρος μπήκε στη δίνη μιας εμφύλιας διαμάχης με πράξεις βίας , ανατινάξεις Αστυνομικών Σταθμών και αυτοκινήτων. Μέσα σε αυτό το κλίμα ο Διγενής εξαντλημένος και ταλαιπωρημένος απεβίωσε στο κρησφύγετό του στη Λεμεσό στις 27 Ιανουαρίου 1974 περίπου 6 μήνες πριν από τα γεγονότα του προδοτικού πραξικοπήματος και της τουρκικής εισβολής. Τάφηκε στην αυλή του σπιτιού που ήταν το κρησφύγετό του. Στην κηδεία του Αρχηγού της ΕΟΚΑ παρέστησαν χιλιάδες πρόσωπα.Η Βουλή των Αντιπροσώπων, σε ειδική συνεδρία της στις 31 Ιανουαρίου 1974, ανακήρυξε τον Διγενή «άξιον τέκνον της Κύπρου διά τας εξαιρέτους υπηρεσίας τας οποίας προσέφερε προς την ιδιαιτέραν του Πατρίδα»

Ήταν ένας άνθρωπος ανάμεσα στους πιο ιδεολόγους ενωτικούς, που αν και αμφιλεγόμενη κατά κάποιους προσωπικότητα, αυτά για τα οποία έζησε και πολέμησε, κατόρθωσε να υπάρχουν μέχρι και σήμερα. Είχε δείξει και αποδείξει, εν όσο ήταν εν ζωή, ότι δεν ήταν ένας τυχαίος στρατιωτικός, αλλά ένας απαράμιλλου σθένους σπουδαίος πατριώτης και μαχητής. Θα ζει πάντα στη μνήμη μας ως ο μοναδικός Αρχηγός και με σημαία μας τα λόγια του θα προχωράμε..”Είναι καιρός να δείξωμεν εις τον κόσμον, ότι εάν η διεθνής διπλωματία είναι άδικος και εν πολλοίς άναδρος, η Eλληνική Κυπριακή ψυχή είναι γενναία. Εάν οι δυνάσται μας δεν θέλουν να αποδώσουν την λευτεριά μας, μπορούμε να την διεκδικήσωμεν με τα ίδια μας τα χέρια και με το αίμα μας. Ας δείξωμεν εις τον κόσμον ακόμη μίαν φοράν ότι και του «σημερινού Έλληνας ο τράχηλος ζυγόν δεν υπομένει»
Γρίβα Λεβέντη Διγενή κοιμήσου ξεκουράσου η Ένωση εν να γενεί τη θέλουν τα παιδιά σου.

Πηγή: https://peof78.wordpress.com/2015/01/27/%CE%B3%CE%B5%CF%8E%CF%81%CE%B3%CE%B9%CE%BF%CF%82-%CE%B3%CF%81%CE%AF%CE%B2%CE%B1%CF%82-%CE%B4%CE%B9%CE%B3%CE%B5%CE%BD%CE%AE%CF%82-%CF%84%CE%BF-%CE%AC%CE%BE%CE%B9%CE%BF-%CF%84%CE%AD%CE%BA-3/

(της Μαίρης Κουτσελίνη)

Με θλίψη ψυχής, παρατηρούμε μια προσπάθεια αποκαθήλωσης του Γρίβα. Ακριβώς γιατί αυτό που ο Διγενής ενέπνευσε και ρέει μέσα από τον Αγώνα στο αίμα μας ενοχλεί και εμποδίζει. Δεν είναι δύσκολο η σχολή της προκρούστειας ιστορίας και όχι της ιστορίας των γεγονότων –του Μαχαιρά, του Λιοπετρίου, των ημιθέων στα Φυλακισμένα Μνήματα– να διαστρεβλώσει, κατά πώς τη βολεύει, μορφές που έγιναν σημεία αναφοράς για αυτοπροσδιορισμό.

Η μνήμη του Στρατηγού Γεωργίου Γρίβα – Διγενή μάς υπαγορεύει ότι χρειαζόμαστε τους μεγάλους ηγετες.

Τα ανυπέρβλητα χαρακτηριστικά των οποίων κατείχε ο Διγενής ως ακολούθως:

– Ήξερε να καθοδηγεί.

– Ήξερε να αντιμετωπίζει τον εχθρό καταπατητή της ελευθερίας χωρίς αισθήματα κατωτερότητας.

– Έδινε ο Διγενής στο καθημερινό θρυλικές διαστάσεις. Σε αντίθεση με το σήμερα, που ποτίζουμε τα ωραία και τα μεγάλα της ψυχής μας με χλεύη και ειρωνία.

– Πιστευε στο δίκαιο των αιτημάτων του Αγώνα.

– Είχε το μεγαλύτερο γνώρισμα του μεγάλου ηγέτη ο Στρατηγός Διγενής:

Να μπορεί να εμπνέει με το όραμά του και να μένει σταθερός σε αυτό χωρίς παλινδρομήσεις και υποχωρήσεις. Προσηλωμένος στο καθήκον, χωρίς την υστεροβουλία των ηθοβόρων καρεκλών, σε λημέρια Αγωνιστή, να εμπνέει με το παράδειγμά του.

Δεν υπάρχει μεγαλύτερη προσπάθεια σκλαβιάς, υποδούλωσης, αλλά και ατίμωσης ενός λαού από την προσπάθεια εκβοφισμού του. Όπως ο ίδιος ο Διγενής δήλωσε: «Στην Κύπρο ηγωνίσθη η ψυχή εναντίον του αριθμού και ενίκησε η ψυχή του κυπριακού λαού.» Αυτή την ψυχή μάς καλεί η μνήμη του Διγενή και του Αγώνα να μην ξεριζώσουμε!

Πηγή: epilekta

Κινήθηκε συνωμοτικά, εφαρμόζοντας τακτική που θαύμασαν ακόμα και οι εχθροί του. Ο Γεώργιος Γρίβας χαρακτηρίστηκε ένας από τους μεγαλύτερους ηγέτες ανταρτικών αγώνων όλων των εποχών. Οργάνωσε σύγχρονο ανταρτοπόλεμο, με ομάδες κρούσεων, διαφώτισης, άρτιο δίκτυο συνδέσμων, συνέργια κατασκευής εκρηκτικών υλών. Κατασκεύασε κρησφύγετα, κατάρτισε σχέδια επιχειρήσεων, σε ελάχιστο χρόνο με ελάχιστα πενιχρά μέσα, περιορισμένες δυνατότητες, σε ατμόσφαιρα αφάνταστων αντιξοοτήτων και ελλείψεων, επιτέλεσε ΜΕΓΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΑΘΛΟ. Μα προπαντός, εκπαίδευσε απειροπόλεμους νέους στην επανάσταση. Ενέπνευσε, και δίδαξε τους αγωνιστές να κρατούν με το ένα χέρι το σταυρό και το άλλο το ντουφέκι. Να γράφουν με το αίμα τους την Εθνική τους θέληση, και με τον κασμά του φιλότιμου να χαράσσουν στον γρανίτη των σκληρότατων συγκυριών την ανθρωπιά τους.

Έτσι συγκρότησε ο Διγενής την μυστική οργάνωση της Κυπριακής Ελευθερίας

Αξίζει ν’ αναφέρουμε μερικές από τις εκτιμήσεις αυτές:

«Η ΕΟΚΑ είναι αδύνατο να ηττηθεί» («Ομπσέρβερ», «Ντέιλι Χέραλντ»).

«Ένας στρατάρχης, τρεις στρατηγοί και 40.000 Βρετανοί στρατιώτες δεν αποδείχθηκαν ικανοί να νικήσουν της ΕΟΚΑ («Ημερήσιος Κήρυκας»).

«Ο Διγενής μεταξύ των μεγαλυτέρων ανταρτών ηγετών όλων των εποχών» («Ντέλι Μέιλ»).

«Οι πολιτικές και στρατιωτικές Αρχές της Κύπρου παραδέχονται τώρα ότι η ΕΟΚΑ είναι αδύνατον να συντριβεί» («Ομπσέρβερ»).

«Ο Χάρντιγκ απέρχεται ηττημένος» (Σκότσμαν).

«Στρατηγέ, ο Αγώνας σου με συναρπάζει» (Φιντέλ Κάστρο).

«Ο Διγενής ήταν για μας μυθική μορφή. Ο αγώνας του μάς ενέπνεε. Ήταν μεγάλος ηγέτης»(Σάιμους Μέρφι).

«Είμαι συγκλονισμένος από την προσωπικότητα του ασύλληπτου Διγενή» (Σιόν Μακστίφεν).

«Η ΕΟΚΑ του Διγενή είναι στρατιωτικά αήττητη» (Στρατάρχης Μοντγκόμερι).

Τέλος, ο μεγαλύτερος αντίπαλός του, ο σκληρός και αδίστακτος διώκτης της ΕΟΚΑ, στρατάρχης Χάρντινγκ, πλέκει δοξαστικό εγκώμιο στον Θρυλικό Αρχηγό του Απελευθερωτικού μας Αγώνα:

«Ο Διγενής είναι εξαιρετικός οργανωτής και ειδικός αρχηγός ανταρτών. Είναι άνδρας μεγάλης επιμονής και αντοχής. Επιβάλλει σιδηράν πειθαρχία τόσο στον εαυτό του όσο και στους γύρω του. Εφόσον ο Γρίβας βρίσκεται στην Κύπρο, η ΕΟΚΑ θα διατηρεί τη δύναμή της»

Η κατάσταση της υγείας του Γεωργίου Γρίβα Διγενή επιδεινώθηκε τον Οκτώβριο του 1973. Επειδή οι συνθήκες στο κρησφύγετό του στη Λεμεσό, δεν ήταν κατάλληλες, μεταφέρθηκε σε νέο κρησφύγετο το οποίο ετοιμάστηκε για τον σκοπό αυτό, στην κατοικία του ζεύγους Μάριου και Έλλης Χριστοδουλίδη, στο ίδιο σπίτι που διέμενε και κατά τη διάρκεια του απελευθερωτικού Αγώνα, στην περιοχή Αγίου Νικολάου.
 
Εκεί, κλήθηκε ο βαφτιστικός και αδελφότεκνoς του, παθολόγος καρδιολόγος, Δώρος Παπαπέτρου, από τη Λάρνακα για να τον εξετάσει. Ο γιατρός του συνέστησε φαρμακευτική αγωγή και τον ξανά επισκέφθηκε τον Ιανουάριο του 1974, μετά την επιδείνωση της κατάστασης της υγείας του.
 
«Ο Διγενής ένιωθε φοβερή εξάντληση και είχε σοβαρή δύσπνοια. Δεν ήταν σε θέση να ανέβει μόνος τα σκαλιά του ιατρείου του ακτινολόγου Παυλίδη και τον μετέφερα στα χέρια μου», δήλωσε ο Μάριος Χριστοδουλίδης που τον συνόδευσε στο γιατρό.
 
Σε έκθεση που ετοίμασε ο ακτινολόγος Σπύρος Παυλίδης μετά τον θάνατο του Γρίβα , στις 4 Φεβρουαρίου, έγραψε ότι, «διαπιστώθηκε μεγάλη καρδιά με συμφόρηση των πνευμόνων, ως αποτέλεσμα ανεπάρκειας της αριστερής κοιλίας και συνέστησαν στον Στρατηγό Γρίβα στην παρουσία του κ. Χριστοδουλίδη, ότι η κατάσταση της υγείας του είναι πολύ σοβαρή και χρήζει άμεσης εισδοχής σε κλινική και αυστηρής παρακολούθησης από καρδιολόγο».
 
Σύμφωνα με τον γιατρό, ο Διγενής ευχαρίστησε τον γιατρό και του είπε ότι θα σκεφθεί και θα αποφασίσει τι θα κάνει. Ούτε ακόμα και οι πολύ αγαπημένοι του άνθρωποι, Μάριος και Έλλη, δεν μπόρεσαν να τον πείσουν να εισαχθεί σε κλινική, ούτε δέχθηκε πρόταση τους για μεταφορά των απαραίτητων ιατρικών μηχανημάτων στο κρησφύγετο.
 
Τις επόμενες ημέρες, σύμφωνα με το ζεύγος Χριστοδουλίδη που τον φιλοξενούσε, η κατάσταση του ήταν σταθερή. Διατηρούσε πνευματική διαύγεια, το χιούμορ του και διαπίστωνε μόνος, παίρνοντας τον σφυγμό του, την ύπαρξη αρρυθμίας ή διαλείψεων, όπως τις χαρακτηρίζει ο ίδιος.
 
Η μέρα του θανάτου του

Στις 27 Ιανουαρίου του 1974, ημέρα Κυριακή ο Στρατηγός Διγενής ξύπνησε νωρίς, έφαγε πρόγευμα και στρώθηκε στο γράψιμο, όπως ήταν η καθημερινή του ρουτίνα, σύμφωνα με την κ. Έλλη Χριστοδουλίδου. Ενώ πλησίαζε το μεσημέρι και η οικοδέσποινα βρισκόταν στην κουζίνα, ο Διγενής, βρισκόταν δίπλα ακριβώς στο μπάνιο και αστεϊζόταν μαζί της.
 
«Ξαφνικά, άκουσα ένα μπαμ και ανοίγοντας την πόρτα του μπάνιου, είδα τον Αρχηγό σωριασμένο, μπρούμύτα στο έδαφος. Παρατήρησα ένα γδάρσιμο στο δεξί μέρος του μετώπου του, που προφανώς προκλήθηκε από τη πτώση του. Προσπάθησαν να του δώσω τις πρώτες βοήθειες δοκιμάζοντας ακόμα και το φιλί της ζωής, αλλά χωρίς αποτέλεσμα», δήλωσε στον δρ. Λάκη Αναστασιάδη η κ. Έλλη Χριστοδουλίδου.

Αμέσως ειδοποιήθηκαν οι γιατροί Τάκης Αριστείδου και Γαστών Σχίζας, με τον δεύτερο να διαπιστώνει τον θάνατό του.

Στις 25 του Γενάρη ’55, το πλοιάριο «Άγιος Γεώργιος» έπεσε στα χέρια των Άγγλων μετά από προδοσία. Συνελήφθησαν τότε από την αποικιακή Αστυνομία ο καπετάν Βαγγέλης, ο ιδιοκτήτης του καϊκιού Α. Μέλλος, ο Α. Καραδήμας και οι ναύτες Μ. Χριστοδουλάκης και Μ. Αλιφραγκής. Συνελήφθησαν επίσης, ο στενός συνεργάτης του Αρχηγού της ΕΟΚΑ Γρίβα Διγενή, δικηγόρος Σωκράτης Λοΐζίδης ο οποίος επρόκειτο να επιστρέψει στην Ελλάδα, μαζί με όλη την ομάδα υποδοχής, από τους Χλωρακιώτες αγωνιστές: Κώστα Λεωνίδα (μετέπειτα ιερέα του χωριού), Νικόλα Μαυρονικόλα, Νικόλα Πενταρά, Χριστόδουλο Πενταρά, Χριστόδουλο Νικολάου, Κυριάκο Μαυρονικόλα και Μιχαλάκη Παπαντωνίου. Ακολούθησε, τον Μάιο του 1955, η καταδίκη τους σε πολύχρονες φυλακίσεις. Στον Καπετάν Βαγγέλη επιβλήθηκε ποινή τεσσάρων χρόνων, αφού ο αποικιακός δικαστής έλαβε υπόψη τη λαμπρή, ουσιαστική συμβολή του στην Εθνική Αντίσταση του 1940-45. Κ. Μαυρονικόλας και Μ. Παπαντωνίου αθωώθηκαν.

ΟΠΩΣ επιβεβαιώνουν τα γεγονότα, συνειδητή πέρα για πέρα ήταν η προσφορά του Καπετάν Βαγγέλη στους εθνικούς αγώνες του Ελληνισμού. Αρκεί να τονισθεί, ότι το 1955 ήταν 50 χρονών με τρία παιδιά! Όμως τα έδωσε όλα για την πατρίδα και οι απανταχού Έλληνες θα σεμνύνονται μπροστά στην αφειδώλευτη προσφορά του και θα την έχουν εσαεί ως παράδειγμα.

ΤΟ 1962, η κοινότητα Χλώρακας είχε την ευκαιρία να υποδεχθεί και να φιλοξενήσει τον Κουταλιανό και να τον ευχαριστήσει για όσα τολμηρά έκανε για την Κύπρο. Που, βέβαια, δεν ήταν μόνο οι αποστολές πολεμικού υλικού. Το 1974, όταν έγινε η τουρκική εισβολή, ο καπετάν Βαγγέλης δεν δίστασε να διαθέσει τη σύνταξή του για τους πρόσφυγες.
ΟΙ σχέσεις Χλώρακας με το νησί της Σαλαμίνας, γενέτειρας του καπετάν Βαγγέλη, είναι στενές και αδελφικές, έχουν δε επισημοποιηθεί με τη διδυμοποίηση τους.

«Εγώ δεν πάω για λεφτά, αλλά για τ’ αδέλφια μου»

Ένθερμος πατριώτης με ιδιαίτερη αγάπη για την Κύπρο, ήταν ο Καπετάν Βαγγέλης. Και το απέδειξε από την πρώτη στιγμή που του προτάθηκε να μεταφέρει μυστικά στην Κύπρο οπλισμό για τον απελευθερωτικό αγώνα της ΕΟΚΑ. Ήταν αρχές του 1954, όταν τον πλησίασε στην Αθήναγια το σκοπό αυτό ο αγωνιστής Ανδρέας Αζίνας, που τον ρώτησε, μάλιστα, «πόσα λεφτά ήθελε για το ταξίδι».
Κι αυτός, ακαριαία και με δυνατή φωνή, που εξωτερίκευε την ειλικρίνεια και αποφασιστικότητα του, του απάντησε κοφτά:

– Άκουσε Χρίστο*, εγώ δεν θέλω λεφτά, ούτε πάω για λεφτά. Πάω γιατί μου γουστάρει. Για τ’ αδέλφια μου. Δεν συζητάω για λεφτά. Έχω μπέσα εγώ!..»

Και πράγματι είχε μπέσα ο Κουταλιανός και, σε δυο περιπτώσεις, έπλευσε προς την Κύπρο μεταφέροντας όπλα και εκρηκτικά για τον αγώνα. Όταν συνελήφθη και το Κακουργιοδικείο Πάφου τον καταδίκασε σε τετράχρονη φυλάκιση, ο «καπετάν Βαγγέλης», απευθύνθηκε με πυγμή στον Άγγλο δικαστή και του είπε:

– «Ως Έλλην Έπραξα το καθήκον μου, όπως κάποτε βοήθησα εσάς, έτσι τώρα βοηθάω τους αδελφούς Κυπρίους γιατί είμαι αποδεδειγμένα φίλος της Ελευθερίας»!..

Στις 16 Απριλίου 1956 οι Άγγλοι πήγαν για έρευνα στο καθαριστήριό του Νίκου Γεωργίου. Διέφυγε τη σύλληψη προσποιούμενος ότι θα πήγαινε να καλέσει δήθεν τον ιδιοκτήτη του καταστήματος. Ο στρατός ανακάλυψε τα πυρομαχικά που έκρυβε κάτω από το λέβητα του νερού. Ο Νίκος κατέφυγε τότε στα βουνά του Μαχαιρά, όπου ενώθηκε με την ομάδα του Γρηγόρη Αυξεντίου. Οι Άγγλοι τον επικήρυξαν με το ποσό των 5.000 λιρών.

Τον Αύγουστο του 1956, με την επέκταση του τομέα Αυξεντίου και στα κρασοχώρια Λεμεσού, ο τομέας χωρίστηκε σε τέσσερις υποτομείς. Ο Νίκος Γεωργίου εντάχθηκε στην ομάδα, η οποία με κέντρο τα Λαγουδερά – Σαράντι δρούσε στο βόρειο τμήμα του τομέα και είχε πλούσια δράση.

Στις εξονυχιστικές έρευνες που διεξήγαγε ο αγγλικός στρατός τον Ιανουάριο του 1957, ανακαλύφθηκε στο σπίτι του Παπαχαράλαμπου το κρησφύγετό τους στο Σαράντι, όπου συνελήφθηκαν οι Νίκος Γεωργίου, Γεώργιος Μάτσης και Αργύρης Καραδήμας. Ο Νίκος Γεωργίου υπέκυψε σε τρομερά βασανιστήρια από τους Άγγλους στα κρατητήρια Πλατρών, όπου είχε μεταφερθεί με το Γεώργιο Μάτση, αρνούμενοι να αποκαλύψουν μυστικά της Οργάνωσης.

“Από το διπλανό κελί όπου βρισκόμουν”, μαρτυρεί ο Γεώργιος Μάτσης “είδα κάποιον από τους βασανιστές που κλότσησε στο κεφάλι το Νίκο Γεωργίου εκεί που τον βασάνιζαν και αμέσως το αίμα άρχισε να τρέχει από το στόμα του. Φτάνει, τον σκοτώσατε, τους φώναξα. Ο θάνατός του έγινε αιτία να σταματήσουν προσωρινά τα βασανιστήρια για όλους τους άλλους που είχαμε συλληφθεί από ολόκληρη την Πιτσιλιά”.

Μετὰ τὴν ἐπικὴ ἀπόδρασή του ἀπὸ τὸ κάστρο τῆς Κυρηνείας στὶς 23 Σεπτεμβρίου 1955, ἐπῆγε στὸν Κύκκο ὅπου ξεκινᾷ ἡ δυναμικὴ συγκρότηση ἀνταρτικῶν ὁμάδων. Ἀπὸ τὰ βουνὰ ὅπου βρισκόταν ὁ Μᾶρκος Δράκος ἔγραφε ζητῶντας ἀπὸ τὶς ἀδελφές του τιμιότητα καὶ απὸ τὴν μητέρα του πρᾳότητα· καὶ ἡ τρυφερή του ψυχὴ ὁλοκλήρωνε: “θὰ κάνουμε μιὰ κοινωνία ὡραία, θὰ ἀρχίσει ἕνας κόσμος ὄμορφος”· λόγια ποὺ μόνον μία εὐγενὴς ψυχὴ μὲ ἐπίγνωση τῆς οἰκουμενικῆς ἀποστολῆς τῆς πατρίδος, θὰ μποροῦσε νὰ ἐκστομίσει. Στὰ βουνὰ ποὺ ἦταν, ἡ ἀπειρία καὶ τὰ σφάλματα τῶν συναγωνιστῶν του ὑπερνικήθηκαν ἀπὸ τὴν μεγάλη πρᾳότητα μὲ τὴν ὁποίαν ἀντιμετώπιζε ὅλους. Ἔπαιρνε τοὺς συναγωνιστές του καὶ ἔκαμνε κύκλους μελέτης τῆς Καινῆς Διαθήκης θέλοντας νὰ ἐφοδιάσει καὶ νὰ γλυκάνει τὸ πνεῦμα τῶν συναγωνιστῶν του. Κάθε αὐγή, τὸν ἔβρισκε νὰ πρσεύχεται, ἐνῷ τὰ βράδια ἀπομακρυνόταν ἀπὸ τὸ κρησφύγετον γιὰ προσευχή. Κρυφὰ τὸν παρακολουθοῦσαν συναγωνιστές του γονατιστὸ κάτω ἀπὸ ἕνα δένδρο νὰ προσεύχεται γιὰ τὴν εὐόδωση τοῦ ἀγῶνος, γιὰ τὸν ἀρχηγὸ καὶ γιὰ τοὺς συναγωνιστές του. Ὅταν ἡ ΕΟΚΑ ἐξεκίνησε τὶς πρῶτες ἐνέδρες ἦταν σὲ ὅλες ἐπικεφαλῆς ὁ Μᾶρκος Δράκος. Πρὶν ἀπὸ κάθε ἐνέδρα, καλεῖ τοὺς συναγωνιστές του γιὰ προσευχή. Εὐχαριστεῖ τὸν Κύριον γιὰ τὴν σκέπη του καὶ ζητεῖ συγχώρηση ποὺ πηγαίνουν νὰ σκοτώσουν συνανθρώπους τους.

Ἀρνεῖται νὰ ἐκτίθεται ἄλλος ἀντάρτης σὲ κίνδυνο, ὅταν αὐτὸς μπορεῖ νὰ τὸ πράττει. Ἔτσι, παρακούει τὶς ἐντολὲς τοῦ Διγενῆ νὰ μὴν προπορεύονται οἱ ὁμαδάρχες· “ἐγὼ ξέρω καλλίτερα τὸν δρόμον” δικαιολογεῖται ὅταν τὸν μαλώνουν συναγωνιστές. Μιὰν φορά, ἡ ὁμάδα του πορεύεται σὲ δεινὴ θύελλα μὲ χιονόνερα. Ἡ πορεία στὰ κακοτράχαλα βουνὰ δυσχεραίνεται ἀκόμα περισσότερο. Ἀπομονώνεται γιὰ λίγο καὶ προσεύχεται στὸν ἀγαπημένο του Χριστό. Μετὰ τὴν βιβλικὴ σκηνή, ἡ θύελλα ὑποχώρησε καὶ ἡ πορεία συνεχίστηκε. Ἄλλοτε πάλιν, ἔπρεπε νὰ φονεύσουν ἕνα Ἄγγλο βασανιστή, πλὴν ἐκινδύνευε νὰ φονευθεῖ καὶ ἕνας ἀθῷος Τοῦρκος, ὁπότε ὁ ἥρωας ἀναβάλλει τὴν ἐκτέλεση τοῦ βασανιστῆ, ὥστε νὰ μὴν σκοτωθοῦν μαζὶ καὶ ἀθῷοι. Στὶς 18 Ἰανουαρίου 1957 ὁ Μᾶρκος Δράκος ἔπεσε “γιὰ τὸν κάθε ἕνα” ὅπως εἶπε στὴν μητέρα του. Ὁ φόβος λοιπὸν εἶναι ἂν ἐμεῖς σήμερα, ὁ “κάθε ἕνας”, ἐνθυμούμαστε τὸν ὡραῖο καὶ εὐγενῆ Μᾶρκον Δράκον, τὴν τρυφερὴ παιδικὴ ψυχή του, τὸ ἀξιομίμητο παλληκάρι τοῦ γλυκυτάτου Χριστοῦ καὶ τῆς Ἑλλάδος. Μὰ τί ἄλλο, πέρα ἀπὸ τὴν λήθη, νὰ εἶναι αἰτία φόβου; Ὁ ἴδιος ἐχάραξε στὴν εἴσοδο τοῦ κρησφυγέτου του τοὺς θείους στίχους τοῦ ἱεροῦ ψαλμῳδοῦ, σὰν μιᾶς πατρίδος τὴν ἱστορία·

“ἐὰν γὰρ καὶ πορευθῶ ἐν μέσῳ σκιᾶς θανάτου, οὐ φοβηθήσομαι κακά, ὅτι σὺ μετ’ ἐμοῦ εἶ”.

Ὁ φιλόσοφος βίος τοῦ ἥρωα πολλὰ ἔχει νὰ μᾶς διδάξει. Ἐπειδὴ μητέρα κάθε πλάνης εἶναι ἡ ἀμέλεια, γι’ αὐτὸ καὶ ὁ Χριστός, ποὺ μὲ φλογερὸν ἔρωτα ἐπόθησε ὁ Μᾶρκος Δράκος, διαρκῶς κηρύττει τὴν ἐγρήγορση καὶ τὴν προσευχή. “Πάντα ἀνοικτά, πάντα ἄγρυπνα τὰ μάτια τῆς ψυχῆς μου” διακηρύσσει καὶ ὁ μέγας Διονύσιος Σολωμὸς νομοθετῶντας πὼς τῶν ἀγώνων ἡ πυγμὴ εἶναι ἡ μνήμη καὶ ὁ μόχθος τῆς ψυχῆς (αὐτογνωσία). Σὲ μίαν ἐποχὴ ὅπου οἱ ἄνθρωποι πλανεύονται, βυθίζονται στὴν δίνη τῶν προκαταλήψεων, τῆς ἐμπάθειας, τῆς ἰσχυρογνωμοσύνης καὶ κάθε ἄλλης κακίας, ὁ Μᾶρκος Δράκος μᾶς διδάσκει ὅτι κάθε ἐπανάσταση, ἀκόμα κι ἂν ἔχει εὐγενῆ σκοπό, ἐκμηδενίζεται ἂν δὲν ἔχει καταγωγή της τὴν καρδίαν τοῦ ἀνθρώπου, τὸν μόχθο τῆς ἀρετῆς. Ἔρχεται μία ἀπὸ τὶς ὡραιότερες ἡρωικὲς μορφὲς ποὺ ἐγέννησε ἡ Ἑλλάς, νὰ στηλιτεύσει κάθε ἐπανάσταση ποὺ γίνεται μέσον νὰ νοηματοδοτηθεῖ ἡ ζωὴ καὶ νὰ ἱκανοποιηθεῖ ἐν τέλει ὁ ἐγωισμός. Πάντα ὁ μεγάλος ἥρωας θὰ εἶναι ἐκεῖ μειλίχιος νὰ μᾶς λέγει πὼς δὲν νοεῖται φιλοσόφηση πέρα ἀπὸ τὴν χώρα τῆς καρδιᾶς, οὔτε ἐπανάσταση χωρὶς τοὺς νόμους ποὺ ἡ ἀνατομία τῆς ἀνθρωπίνης ψυχῆς ἐπιβάλλει. Διότι ἡ ἐπανάσταση εἶναι πρωτίστως ὑπόθεση καρδιακὴ καὶ ὄχι λάβαρον ὀπαδικό· ὁ δὲ ἄνθρωπος εἶναι πλασμένος νὰ παραδίδεται στὴν ὑπηρεσία τοῦ Θεοῦ, τοῦ πλησίον καὶ τῆς πατρίδος. Μόνον ἔτσι θὰ μποροῦμε νὰ ποῦμε καὶ ἐμεῖς· “θὰ κάνουμε μιὰ κοινωνία ὡραία, θὰ ἀρχίσει ἕνας κόσμος ὄμορφος”. Σὲ ἐνάντια περίπτωση θὰ εἴμαστε ἢ θρασεῖς ἢ πλανευμένοι καὶ μάλιστα ἐπικίνδυνοι, ἐπιβλαβεῖς καὶ ὀχληροί.

Σημ: Το κείμενο αποτελεί σχεδίασμα εκ τής υπό συγγραφήν βιογραφίας τού Μάρκου Δράκου από τον συμπατριώτη μας Ευαγόρα