Category: Φεβρουάριος

Ο Σωτήρης Τσαγκάρης δεν ήταν τυχαίος αγωνιστής της ΕΟΚΑ. Διακρινόταν για την τιμιότητα, τη σεμνότητα, την ευγένεια και τον άκρατο πατριωτισμό του. Για τις αρετές του αυτές δεν ήταν γνωστός μόνο στο Πελέντρι, αλλά και σ’ όλα τα γύρω χωριά

Στο προηγούμενο σημείωμά μας είδαμε πώς ο αγωνιστής Σωκράτης Οικονόμου οδήγησε τα μέλη της ανταρτικής ομάδας του Στυλιανού Λένα από τον Άη Μάμαντα στην Ποταμίτισσα και τις συνθήκες κάτω από τις οποίες η ομάδα έπεσε σε ενέδρα Βρετανών στρατιωτών έξω από την Ποταμίτισσα. Σε άλλο σημείωμα είδαμε πώς ο Σάββας Παμπακάς έζησε τον θανάσιμο τραυματισμό του Λένα, επίσης έξω από την Ποταμίτισσα, το πρωί της ίδιας μέρας που ο Δημητράκης Χριστοδούλου έπεσε στο πεδίο της τιμής και πώς ο Παναγιώτης Αριστείδου κατόρθωσε να διαφύγει στο Πελέντρι. Το βράδυ της ίδιας μέρας τρίτωσε το κακό για την ΕΟΚΑ. Ο Σωτήρης Τσαγκάρης από το Πελέντρι έπεσε από βρετανικές σφαίρες, ενώ συνόδευε τον αντάρτη Παναγιώτη Αριστείδου, σε μια προσπάθεια ο αγωνιστής εκείνος να διασπάσει τον στρατιωτικό κλοιό που έζωνε το κεφαλοχώρι αυτό της νότιας Πιτσιλιάς, για να διαφύγει στον Άη Μάμαντα, όπου οι αντάρτες έβρισκαν πάντοτε ασφαλές καταφύγιο στο κρησφύγετο που βρισκόταν στο ισόγειο του σπιτιού του Παναγή Παρίλλα.

Ο Σωτήρης Τσαγκάρης δεν ήταν τυχαίος αγωνιστής της ΕΟΚΑ. Διακρινόταν για την τιμιότητα, τη σεμνότητα, την ευγένεια και τον άκρατο πατριωτισμό του. Για τις αρετές του αυτές δεν ήταν γνωστός μόνο στο Πελέντρι, αλλά και σ’ όλα τα γύρω χωριά. Ο στρατολόγος της ΕΟΚΑ Νικόλας Αβραάμ – Αβδέλλας στο ημερολόγιό του αναφέρει πώς έγινε η μύηση του ήρωα στην Οργάνωση, προτού ακόμη αρχίσει ο ένοπλος Απελευθερωτικός Αγώνας. Στις 7 Νοεμβρίου 1954, ημέρα Κυριακή, συναντήθηκε με τον Αντρέα Αζίνα στον Αμίαντο και πήρε εντολή ν’ αρχίσει τη στρατολόγηση αγωνιστών. Την άλλη μέρα συναντήθηκε με τον Νικόλα Λαζαρή, από τον Κάτω Αμίαντο, τον μύησε κι ανέλαβε προθύμως και αυτός να ενεργήσει στο χωριό του. Και πράγματι εργάστηκε καλά, μέχρι που συνελήφθη και κλείστηκε στα κρατητήρια.

Η ορκωμοσία του Σωτήρη και του Σωκράτη

Την άλλη μέρα, Δευτέρα, 8 Νοεμβρίου 1954, ο Αβράμης συναντάται πάλι με τον Ν. Λαζαρή και γράφει στο ημερολόγιό του: «Τη Δευτέρα το πρωί βρήκα τον Νικόλα Λαζαρή και τον ερώτησα πού έπρεπε ν’ αποταθούμε στο Πελέντρι, για να βρούμε ανθρώπους κατάλληλους να μας βοηθήσουν, γιατί ο Νικόλας Λαζαρής ήταν σχεδόν Πελεντρίτης και τους γνώριζε καλύτερα. Εγώ μόνο τον Σωτήρη ήξερα καλά, ως άνθρωπο της εμπιστοσύνης, αλλά, δυστυχώς, αυτός δεν ήταν στον Αμίαντο και έπρεπε να κατεβώ στο Πελέντρι να τον συναντήσω, που μου ήταν δύσκολο». Τελικά, την ευθύνη για τη μύηση του Σωτήρη Τσαγκάρη και των αδελφών του ανέλαβε ο Κυπριανός Ζαχαρία, από την Ποταμίτισσα, που τους γνώριζε πολύ καλά. Κατέβηκε λοιπόν στο Πελέντρι και πήγε κατ’ ευθείαν στο πελεκανιό (ξυλουργείο – επιπλοποιείο), που διατηρούσε ο Σωτήρης με τον αδελφό του Σωκράτη, που ήταν νυμφευμένος στην Ποταμίτισσα. Όταν έφθασε εκεί, ο Σωτήρης απουσίαζε και ο Σωκράτης είπε στον Κυπριανό να περιμένει γιατί ήξερε πού ήταν ο αδελφός του και θα πήγαινε να τον φωνάξει. Σε λίγα λεπτά Σωτήρης και Σωκράτης γύρισαν, οπότε ο Κυπριανός άρχισε να τους μιλά για τον λόγο της επίσκεψής του. Τους αποκάλυψε ότι υπάρχει μυστική οργάνωση που θα αναλάβει ένοπλο απελευθερωτικό αγώνα για την απελευθέρωση της Κύπρου και την Ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα. Τους ρώτησε αν ήταν πρόθυμοι να ενταχθούν στην Οργάνωση, λέγοντάς τους ότι η οργάνωση είναι μυστική, ότι τα μέλη της είναι αποφασισμένα ν’ αγωνιστούν και υπάρχει κίνδυνος ακόμη και να σκοτωθούν στην εκτέλεση του καθήκοντος. Τέλος, τους είπε να σκεφθούν και ν’ αποφασίσουν αν είναι έτοιμοι να ορκιστούν πίστη στην Οργάνωση και τον σκοπό της. Τα δυο αδέρφια, Σωτήρης και Σωκράτης, όχι μόνο δέχτηκαν να ορκιστούν και ν’ αγωνιστούν για την Ένωση με τη Μητέρα Ελλάδα. Αλλά από εκείνη τη στιγμή διαβεβαίωσαν τον Κυπριανό ότι θα μυούσαν και θα όρκιζαν στην Οργάνωση κι άλλους πατριώτες φίλους και συγγενείς τους. Κατενθουσιασμένος από τη στάση των δυο αδελφών, ο Κυπριανός τούς όρκισε και τους είπε ότι σύντομα θα έχουν νέα του. Προτού τους αφήσει, τους τόνισε ξανά ότι απαιτείται από μέρους τους άκρα εχεμύθεια και προσοχή μεγάλη στις κινήσεις τους.

Από την ημέρα της ορκωμοσίας τους οι αδελφοί έγιναν άλλοι άνθρωποι. Κι άρχισαν να μυούν στην Οργάνωση τ’ αδέρφια, τους συγγενείς και φίλους που εμπιστεύονταν. Σε λίγο το Πελέντρι έγινε εστία αγωνιστών. Και η συνεργασία με τα γύρω χωριά ήταν στενή και ασυννέφιαστη. Στο κρησφύγετο του συγγενούς τους Χαράλαμπου Ζένιου, γαμπρού του Παπαχαράλαμπου, φιλοξενήθηκαν αγωνιστές που δρούσαν στην περιοχή κάτω από τις διαταγές του Αυξεντίου και του Λένα. Και λίγο πριν από τη θυσία του Σωτήρη, το βράδυ εκείνο της 7ης Νοεμβρίου 1957, στο σπίτι του είχε καταφύγει κυνηγημένος ο Παναγιώτης Αριστείδου, που ζήτησε να τον οδηγήσει έξω από τον κλοιό των στρατιωτών που είχαν ζώσει το χωριό και άρχισαν έρευνες. Ούτε ο Σωτήρης ούτε ο Παναγιώτης γνώριζαν ότι από το μεσημέρι ο Λένας είχε τραυματιστεί θανάσιμα και είχε διακομιστεί στο στρατιωτικό νοσοκομείο Ακρωτηρίου. Ούτε ότι ο Δημητράκης Χριστοδούλου έπεσε νεκρός από βρετανικές σφαίρες.

Ο Αριστείδου, μετά τον θανάσιμο τραυματισμό τού Λένα, είχε καταφύγει στο Πελέντρι, που είχε ήδη αποκλειστεί από τα βρετανικά στρατεύματα. Τα σπίτια των αδελφών Σωτήρη και Ανδρέα Τσαγκάρη δεν τα γνώριζε. Χτύπησε την πόρτα του Χριστοφή Π. Χριστοφή, του επιλεγόμενου Έκκεμπεργκ, που μέχρι τη μέρα εκείνη δεν ήταν μέλος της ΕΟΚΑ. Η οικογένεια του Χριστοφή τον καλοδέχτηκε. Του έδωσαν τρόφιμα και δυο κουβέρτες για να διανυχτερεύσει έξω από το χωριό, διότι περιπολούσαν στρατιώτες και ερευνούσαν σπίτια νυχτιάτικα. Ο Αριστείδου ζήτησε από τον Έκκεμπεργκ και τον οδήγησε στο σπίτι του Ανδρέα Τσαγκάρη κι εκείνος τον οδήγησε στο σπίτι του αδελφού του Σωτήρη, που ήταν ο τοπικός υπεύθυνος της ΕΟΚΑ στο Πελέντρι.

Πορεία θανάτου

Αφού κουβέντιασαν για λίγο, αποφάσισαν να πάνε στην περιοχή του Άη Μάμαντος, για να ενωθεί ο Αριστείδου με τα υπόλοιπα μέλη της ομάδας Λένα, που δεν γνώριζαν ότι είχε ήδη μετακινηθεί στην Ποταμίτισσα και είχε πέσει σε στρατιωτική ενέδρα κατά την οποία έπεσε ο Δημητράκης Χριστοδούλου. Στη 1.15 μετά τα μεσάνυχτα ξεκίνησαν. Πέρασαν από το κουτί του Αγίου Γεωργίου και ο Σωτήρης έριξε μέσα ένα κέρμα. Γράφει ο Π. Αριστείδου: «Καλύψαμε 50 περίπου μέτρα απόσταση, όταν μια δυνατή φωνή ‘‘αλτ’’ έσχισε τη νύχτα. Είδα μπροστά και στην αριστερή πλευρά του δρόμου έναν μεγαλόσωμο άντρα με μπερέ κι αμέσως άλλους πέντε που σηκώθηκαν… Προτού ακόμη αντιδράσω, ο Σωτήρης, που ξεκίνησε να φύγει τρέχοντας, στεκόταν δίπλα μου. Έξι αυτόματα όπλα έριξαν τις πρώτες έξι ριπές εναντίον του και ο Σωτήρης έπεσε κάτω φωνάζοντας ‘‘Παναγία μου’’».

Ο Αριστείδου έπεσε μπρούμυτα και προσπάθησε να στρέψει το μέτωπό του προς τον εχθρό για ν’ αποφύγει τα πυρά του. Στην προσπάθειά του αυτή ένιωσε τις εχθρικές σφαίρες που τον έπλητταν σε διάφορα μέρη του σώματος. Όταν όμως ο αντάρτης ήταν σε θέση ν’ ανταποδίδει τα πυρά, οι Βρετανοί αιφνιδιάστηκαν. Δεν υπολόγισαν ότι ο Αριστείδου ήταν ένοπλος κι έτσι τους κτυπούσε μέχρι που έριξε και την τελευταία του σφαίρα, χωρίς να γνωρίζει μέσα στη νύχτα πόσοι Βρετανοί σκοτώθηκαν και πόσοι τραυματίστηκαν. Πάντως, τα εχθρικά όπλα σίγησαν, οπότε ο Αριστείδου κατόρθωσε, παρά τα σοβαρά τραύματά του, να διαφύγει και μετά από μια κοπιώδη προσπάθεια να φθάσει στην Κυπερούντα, όπου του περιποιήθηκαν τις πληγές.

Τη σορό του ήρωα Τσαγκάρη μετέφεραν στο χωριό Βρετανοί δεμένη σε δυο κοντάρια. Από το Πελέντρι την μετέφεραν στις στρατοκρατούμενες Πλάτρες και την κράτησαν μέχρι την επόμενη μέρα, για να πάρουν έκτακτα μέτρα ασφαλείας στο Πελέντρι, όπου θα τελείτο η κηδεία. Αργά το απόγευμα της επόμενης μέρας παρέδωσαν τον νεκρό ήρωα αλλά δεν επέτρεψαν σε κανέναν να παραστεί στην κηδεία εκτός από τη γυναίκα, τον πατέρα και τη μητέρα του. Ελληνική σημαία, που έραψε μια Πελεντρίτισσα, δεν επέτρεψαν οι στρατιώτες να σκεπάσει το φέρετρο. Ένας χωριανός με το όνομα Χρυσανθής την έκρυψε και σκέπασαν τον νεκρό ήρωα, ενώ τον μετέφερα για ταφή στο κοιμητήριο.

Η γυναίκα του ήρωα είπε για τη θυσία του: «Ο άντρας μου λαχταρούσε την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Ελευθερία της Κύπρου σημαίνει ένωση. ‘‘Ένωσιν και μόνον Ένωσιν’’, μας έλεγε πάντα. Όταν σκοτώθηκε, ήμουν έγκυος. Έχω τέσσερα παιδιά τώρα. Τον Ανδρέα, τη Γεωργία, τη Μαρίνα και τη Σωτηρούλα, που πήρε το όνομα του πατέρα της. Του ήρωα Σωτήρη Τσαγκάρη».

Πηγή: Simerini

Ο Δημήτρης γεννήθηκε στο χωριό Δερύνεια, της επαρχίας Αμμοχώστου στις 5 Αυγούστου του 1936. Γονείς του ο Χριστόδουλος και οι Φρόσω Χριστοδούλου γονείς 8 παιδιών, του Δημήτρη, του Λευτέρη, της Γιαννούλας, του Γιώργου, του Ανδρέα του Κώστα, της Μαργαρίτας και της Χρυσούλας.

Ο Δημητράκης όπως τον αποκαλούσαν χαϊδευτικά, φοίτησε στο δημοτικό σχολείο της Δερύνειας, και στην συνέχεια πήγε στο Ελληνικό Γυμνάσιο Αμμοχώστου. Φιλομαθής, παράλληλα με το γυμνάσιο, έπαιρνε μαθήματα με αλληλογραφία, στο Πρότυπο Σύστημα μαθημάτων Αθηνών, όπου γράφτηκε στο Τμήμα Ραδιοτεχνίας. Σκοπός του ήταν να γίνει ηλεκτρολόγος πλοίων.

Ο Δημητράκης, εργαζόταν στην ηλεκτρική όπου η αγάπη του για το επάγγελμα τον ανέλιξε γρήγορα στην δουλειά  του. Το ιδιαίτερο ήταν ότι ο Δημητράκης τότε είχε καταφέρει να αγοράσει δικό του αυτοκίνητο.

Με την έναρξη του Αγώνα, ο αγώνας δηλώνει παρόν, και με το αυτοκίνητο του, μετακινεί αγωνιστές, μεταξύ αυτόν οι μετέπειτα ήρωες Αλέκος Κωνσταντίνου και Παπακυριακού Ηλίας με τους οποίους λαμβάνει μέρος σε διάφορες επιχειρήσεις. Ο Δημήτρης, λαμβάνει μέρος σε επιχειρήσει κατά Άγγλου ταγματάρχη, το όχημα του αναγνωρίζεται με αποτέλεσμα να αναγκαστεί να καταφύγει στο αντάρτικο, και πιο συγκεκριμένα με την ομάδα του Αυξεντίου στο Παλαιχώρι.

Τα Χριστούγεννα του 1956 η ομάδα του Αυξεντίου χωρίστηκε σε μικρότερες και ο Δημητράκης Χριστοδούλου πήγε με την ομάδα του ήρωα Στυλιανού Λένα. Η ομάδα αυτή, με κέντρο τον Κάτω Αμίαντο, ανέπτυξε πλούσια δράση με ενέδρες εναντίον των Άγγλων, σε σημείο που ο Διγενής διέταξε περιορισμό της δράσης.

Την 25^η Ιανουαρίου η ομάδα του Λένα αναγκάστηκε να φύγει από τον τομέα της, και να καταλήξει στο χωρίο Γεράσα, αφού στην Πιτσιλιά όπου και έδρευε, οι Άγγλοι είχαν ξεκινήσει μεγάλης έκτασης επιχειρήσεις που διεξάγοντας με την βοήθεια πρώην αγωνιστών που αυτομόλησαν στους αποικιοκράτες.

Κατά την επιστροφή τους, σε ένα μικρό ύψωμα οι αγωνιστές πέφτουν σε ενέδρα. Προσπαθούν να αποφύγουν τους Βρετανούς, αλλά ανοίγουν πυρ εναντίον τους. Ο Λένας τραυματίζεται πρώτος και πέφτει στο έδαφος όπου συλλαμβάνεται. Θα πεθάνει 40 ημέρες αργότερα στο στρατιωτικό νοσοκομείο Ακρωτηρίου στην Λεμεσό. Από τα πυρά των Βρετανών, ο Δημητράκης πληγώνεται θανάσιμα.

Τα αργά μαντάτα δεν άργησαν να φτάσουν στο πατρικό του σπίτι στην Δερύνεια. Όπως αφηγείται η μητέρα του, «Επέρασεν ένα κοπέλλι έξω που το σπίτι, τζιαι είδεν με να κάθουμε πας την καρέκλα. Μάνα μου την καημένη λαλεί, εν ξέρει πως εσκοτώσαν τον γιόν της οι Εγγλέζοι» και συνεχίζει «Σε λλίο ήρταν οι Εγγλέζοι στο ξωπόρτι μου τζαι εφέραν τον. Ήταν καταπονυμένος, τζαι το μάττι του εφκαρμένο. Εθώρουν τον τζαι εξαναθώρουν τον. Μετά, εν αθθυμούμαι τίποτε».

*Την φωτογραφία εκμοντέρνισε η σελίδα μας.

Μάρτυρας του αγώνα των ελληνοκυπρίων για την αποτίναξη του αγγλικού ζυγού και την Ένωση της Μεγαλονήσου με την Ελλάδα.

Γεννήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 1938 στο χωριό Τσάδα, της επαρχίας Πάφου. Μπήκε νωρίς στον αγώνα, από τα μαθητικά του χρόνια κιόλας. Το 1953, σε ηλικία 15 ετών, κατεβάζει και τεμαχίζει την αγγλική σημαία στο Κολέγιο της Πάφου, κατά την ημέρα στέψης της Βασίλισσας Ελισάβετ στο Λονδίνο. Δύο χρόνια αργότερα, συλλαμβάνεται ως μέλος της νεολαίας της ΕΟΚΑ, επειδή συμμετείχε σε παράνομη πορεία.

Στις 18 Δεκεμβρίου 1956 συλλαμβάνεται εκ νέου και κατηγορείται για κατοχή και διακίνηση παράνομου οπλισμού. Η δίκη του ορίζεται για τον Μάρτιο του 1957. Στη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας δεν αφήνει περιθώρια στους δικηγόρους του για να τον υπερασπιστούν. Παραδέχεται την ενοχή του, με αξιοθαύμαστο τρόπο: «Γνωρίζω ότι θα με κρεμάσετε. Ό,τι έκαμα το έκαμα ως Έλλην Κύπριος όστις ζητεί την Ελευθερίαν του. Τίποτα άλλο».

Την επομένη της καταδίκης του Παλληκαρίδη σε θάνατο, ο κόσμος ξεσηκώνεται για να σώσει τον νεαρό μαθητή. Οι εκκλήσεις για την απονομή χάριτος από την Ελλάδα, την Αγγλία και τις Ηνωμένες Πολιτείες απορρίπτονται από τον άγγλο κυβερνήτη Τζον Χάρντινγκ και την αγγλική διπλωματία.

Ο Βαγορής, όπως ήταν το χαϊδευτικό του, δεν πτοείται. Στο τελευταίο γράμμα του δηλώνει: «Θ’ ακολουθήσω με θάρρος τη μοίρα μου. Ίσως αυτό να ‘ναι το τελευταίο μου γράμμα. Μα πάλι δεν πειράζει. Δεν λυπάμαι για τίποτα. Ας χάσω το καθετί. Μια φορά κανείς πεθαίνει. Θα βαδίσω χαρούμενος στην τελευταία μου κατοικία. Τι σήμερα, τι αύριο; Όλοι πεθαίνουν μια μέρα. Είναι καλό πράγμα να πεθαίνει κανείς για την Ελλάδα. Ώρα 7:30. Η πιο όμορφη μέρα της ζωής μου. Η πιο όμορφη ώρα. Μη ρωτάτε γιατί.»

Τα μεσάνυχτα της 13ης Μαρτίου 1957 οδηγείται στην αγχόνη. Τραγουδά τον Εθνικό Ύμνο. Δύο λεπτά αργότερα (14 Μαρτίου) η καταπακτή ανοίγει και ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης περνά στην αιωνιότητα


Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/235

© SanSimera.gr

Γεννήθηκε στο χωριό Λύση Αμμοχώστου στις 22 Φεβρουαρίου 1928. Με την αποφοίτησή του από το γυμνάσιο μετέβη στην Ελλάδα για να σπουδάσει στη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων. Μπήκε τελικά στη Σχολή Εφέδρων Αξιωματικών και παράλληλα μελετούσε για να εγγραφεί στη Φιλοσοφική. Υπηρέτησε στα ελληνοβουλγαρικά σύνορα ως Ανθυπολοχαγός πεζικού και μετά επέστρεψε στην Κύπρο, όπου εργάστηκε ως οδηγός ταξί.

Στις 20 Ιανουαρίου 1955 έγινε η πρώτη συνάντηση του Αυξεντίου με τον Γεώργιο Διγενή – Γρίβα, που ήταν αρχηγός της Ε.Ο.Κ.Α. (Εθνική Οργάνωση Κυπρίων Αγωνιστών) και μπήκε στον αγώνα κατά των Άγγλων. Την άνοιξη του ιδίου χρόνου συμμετείχε στις επιθέσεις κατά της Ηλεκτρικής Εταιρείας και του Ραδιοφωνικού Σταθμού της Λευκωσίας.

Πολύ γρήγορα διακρίθηκε για τις ηγετικές του ικανότητες και του δόθηκε η θέση του υπαρχηγού της Ε.Ο.Κ.Α, της μεγαλύτερης απελευθερωτικής οργάνωσης στο νησί, με κύριο στόχο την Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Κατά τη διάρκεια της σύντομης αντιστασιακής του δράσης έλαβε τα ψευδώνυμα «Ζήδρος», «Ρήγας», «Αίαντας», «Άρης», «Μάστρος» και «Ζώτος».

Οι Άγγλοι κατακτητές έκαναν πολλές προσπάθειες για να τον συλλάβουν και τον επικήρυξαν με 5.000 λίρες. Ο Αυξεντίου πάντα τους ξέφευγε και ποτέ δεν έχασε το κουράγιο του. Μια φορά μεταμφιέστηκε σε καλόγερο και κέρασε τους άγγλους διώκτες του χωρίς να τον αναγνωρίσουν. Στις 10 Ιουνίου του 1955 βρήκε την ευκαιρία να παντρευτεί την αγαπημένη του Βασιλική στο μοναστήρι του Αχειροποιήτου.

Στις 12 Δεκεμβρίου 1955 ο Αυξεντίου και όλη η ιεραρχία της ΕΟΚΑ παγιδεύτηκαν από τους Βρετανούς στο όρος Τρόοδος, κοντά στο χωριό Σπίλια. Ο Αυξεντίου, όχι μόνο οδήγησε τους συντρόφους του σε ασφαλές μέρος, αλλά άφησε τους Άγγλους να αλληλοπυροβολούνται και να έχουν πολλά θύματα.

Στα τέλη Φεβρουαρίου 1957 οι αγγλικές δυνάμεις ασφαλείας έλαβαν την πληροφορία από ένα βοσκό ότι ο Αυξεντίου και η ομάδα του κρύβονται σε μια σπηλιά πλησίον της Μονής Μαχαιρά στο όρος Τρόοδος. Αμέσως, απόσπασμα από 60 στρατιώτες έφθασε εκεί το απόγευμα της 2ας Μαρτίου. Περικύκλωσε τη σπηλιά και κάλεσε τον Αυξεντίου να παραδοθεί. Ο επικεφαλής του βρετανικού αποσπάσματος, ανθυπολοχαγός Μίντλετον, πλησίασε την είσοδο της σπηλιάς και φώναξε: «Ρίξε τα όπλα σου και παραδώσου, αλλιώς θα επιτεθούμε». Κάποιος απάντησε: «Καλά παραδινόμαστε». Τέσσερις άνδρες βγήκαν έξω, όχι και ο Αυξεντίου. Ο Μίντλετον τον κάλεσε και πάλι να παραδοθεί, αλλά έλαβε την υπερήφανη απάντηση «Μολών λαβέ».

Αμέσως, τέσσερις στρατιώτες όρμησαν μέσα στην σπηλιά. Ο Αυξεντίου τους υποδέχτηκε με καταιγιστικά πυρά. Οι τρεις Βρετανοί οπισθοχώρησαν έντρομοι, ο τέταρτος, ένας δεκανέας, έπεσε νεκρός. Ο Μίντλετον ζήτησε ενισχύσεις, οι οποίες κατέφθασαν αμέσως με ελικόπτερα. Η μάχη συνεχίσθηκε για 10 ώρες, χωρίς αποτέλεσμα για τους επιτιθέμενους. Μπροστά στο αλύγιστο θάρρος του Αυξεντίου και αφού χρησιμοποίησαν όλων των ειδών τα όπλα, οι Βρετανοί έρριψαν στη σπηλιά βόμβες πετρελαίου. Τεράστιες φλόγες κάλυψαν το σπήλαιο, για να τυλίξουν σε λίγο το κορμί του Αυξεντίου.

Η μάχη τελείωσε στις 2 το μεσιμέρη της 3ης Μαρτίου 1957. Το πτώμα του ηρωικού πατριώτη βρέθηκε απανθρακωμένο και τάφηκε την επομένη στις Κεντρικές Φυλακές Λευκωσίας, στο χώρο που είναι γνωστός σήμερα ως «Τα Φυλακισμένα Μνήματα». Ο Γρηγόρης Αυξεντίου ήταν μόλις 29 ετών.

Πηγή: https://www.sansimera.gr/biographies/230

© SanSimera.gr

Παπαβερκίου Γεώργιος και Σοφοκλέους Τάκης

Δύο ακόμα αμούστακα παλικάρια της Ε.Ο.Κ.Α που θυσίασαν τη ζωή τους στον Αγώνα για την Απελευθέρωση της πατρίδας μας ήταν ο Παπαβερκίου Γεώργιος και ο Σοφοκλέους Τάκης.

Ο Γεώργιος γεννήθηκε στο χωριό Αρόδες, της Πάφου και είχε πέντε αδέρφια. Φοίτησε στο Δημοτικό Σχολείο της περιοχής, στη συνέχεια στο Γυμνάσιο Πάφου μέχρι την τρίτη τάξη και έπειτα συνέχισε τη φοίτηση του στο Κολέγιο Πάφου όταν εντάχθηκε στον Αγώνα.

Ο Τάκης καταγόταν από το χωριό Ξερό, της επαρχίας Λευκωσίας αλλά μετά την αποφοίτηση του από το Δημοτικό σχολείο της περιοχής εγκαταστάθηκε στην Πάφο. 

Ο Παπαβερκίου, αρχικά, συμμετείχε στις διαδηλώσεις ως ένα από τα πιο μαχητικά στοιχεία των μαθητικών ομάδων και στη διανομή φυλλαδίων. Έπειτα κατατάχθηκε στις ομάδες κρούσεως Κτήματος παίρνοντας μέρος στη ρίψη χειροβομβίδων και σε εκτελέσεις.

Τον Ιούνιο του 1955 συμμετείχε στην επίθεση εναντίον του πρώην Διοικητή της Πάφου, μαζί με τον Ευαγόρα Παλλικαρίδη.
Όταν ο πατέρας του τον ρώτησε κατά πόσο θα ήθελε να συνεχίσει τις σπουδές του στο εξωτερικό, η απάντηση του ήταν ξεκάθαρη.

«Θα το ήθελα, πατέρα, αν η πατρίδα μου ήταν ελεύθερη. Μετά τον Αγώνα, αν ζήσω, θα πάω με το πρόσωπό μου καθαρό, να συνεχίσω τις σπουδές μου».

Τον Ιούλιο του 1956 ήταν καταζητούμενος λόγω της δράσης του και κατέφυγε στα βουνά, όπου ενώθηκε με άλλους αντάρτες.
Διέμεναν στη περιοχή Τοξεύτρα, όπου είχαν τα κρησφύγετα τους. Οι Άγγλοι των επικήρυξαν έναντι του ποσού των 5 χιλιάδων λιρών.Έδρασε στην περιοχή από το χωριό Έμπα μέχρι τον Καθικά, την Πόλη Χρυσοχούς και την Τσάδα, όπου έστηνε ενέδρες εναντίων των Άγγλων με μεγάλη επιτυχία.

Ο Τάκης συνελήφθη για πρώτη φορά για οχλαγωγία όταν φοιτούσε στην τρίτη τάξη του Γυμνασίου Πάφου, αφέθηκε ελέυθερος αλλά αργότερα συνελήφθη και πάλι, όταν έριξε βόμβα έξω από το ξενοδοχείο «Πάφος Πάλας», όπου εκεί διέμεναν Άγγλοι αστυνομικοί.Έτσι, κρατήθηκε για εννέα μέρες και στη συνέχεια μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο στο Κτήμα λόγω των φοβερών πόνων που είχε από τις κακοποιήσεις.

Δραπέτευσε από ένα παράθυρο του νοσοκομείου και κρύφτηκε σε ένα βαρέλι γεμάτο με νερό σε ένα σπίτι δίπλα από το σχολείο του με αποτέλεσμα να χάσουν τα ίχνη του οι αστυνομικοί που τον κυνηγούσαν. 
Όταν έφυγαν οι αστυνομικοί , πήγε στο σχολείο του, άλλαξε ρούχα και στη συνέχεια μεταφέρθηκε από ένα συμμαθητή του στον ομαδάρχη του στη περιοχή Κάτω Περβόλια του Κτήματος, ο οποίος μετέπειτα τον οδήγησε στον Ήρωα Χρίστο Κκέλη στην Κισσόνεργα. 

Όπως και ο Γεώργιος, συνενώθηκε με την αντάρτικη ομάδα στην περιοχή Τοξεύτρα αλλά λόγω του νεαρού της ηλικίας του, ο υπεύθυνος τροφοδότης της ομάδας τον κράτησε στο σπίτι των γονιών του, όμως συμμετείχε στις δραστηριότητες της ομάδας.
Στις 23 Ιανουαρίου 1957, ο Γεώργιος και ο Τάκης μαζί με ακόμα ένα συναγωνιστή τους έστησαν ενέδρα και κτύπησαν ένα στρατιωτικό αυτοκίνητο. 

Πληροφορήθηκαν από ένα Τούρκο κάτοικο του χωριού Αρόδες ότι ένας άλλος Τούρκος από την Πάφο τους παρακολουθούσε και πρόδιδε τις κινήσεις τους στους Άγγλους, τον εκτέλεσαν και υποχρεώθηκαν να εγκαταλείψουν την περιοχή και να κατευθυνθούν προς το χωριό Σκούλλη.

Στις 7 Φεβρουαρίου 1957, οι δύο Ήρωες έπεσαν μαχόμενοι εναντίον των Άγγλων, μετά από ανατίναξη στρατιωτικού οχήματος αυτοκινητοπομπής με νάρκη και ακολούθως άνοιξαν πυρ εναντίων των στρατιωτών, με αποτέλεσμα να σκοτώσουν πέντε και να τραυματίσουν άλλους επτά.

Την επόμενη μέρα της ταφής τους, οι συναγωνιστές τους για να εκδικηθούν το θάνατο τους επιτέθηκαν με ηλεκτρικές νάρκες και ανατίναξαν στρατιωτικά αυτοκίνητα.

Πηγή: epilekta

Του Δρ. Αυγουστίνου (Ντίνος) Αυγουστή

O Πετράκης Γιάλλουρος γεννήθηκε στο κατεχόμενο Ριζοκάρπασο της επαρχίας Αμμοχώστου, στις 29 Αυγούστου 1938. Γονείς του ήταν ο Ζαχαρίας και η Αννεζού Γιάλλουρου. Είχε πέντε αδέλφια: Τον Λευτέρη, τη Μαρία, την Καίτη, τον Νίκο και τον Γιάννη. Ψηλός, λεπτός, με σγουρά ξανθά μαλλιά και καταγάλανα μάτια, πάντα πρώτος στα μαθήματά του, σημαιοφόρος του Ελληνικού Γυμνασίου Αμμοχώστου και ηγετική μορφή των αγωνιζόμενων μαθητών.

«Λόγος του και κουβέντα του» αφηγείται η μάνα του «ήταν πάντα η Ελλάδα. Καημός του και πόθος, όνειρο και τραγούδι του, η Ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα. Να αγωνιζόμαστε πρέπει, μάνα, να αγωνιζόμαστε για την Κύπρο μας».

Η αγάπη του Πετράκη Γιάλλουρου για την πατρίδα φαίνεται από τα γραπτά κείμενα που έστελνε στον πατέρα του:

«Δεν συμφωνώ, αγαπητέ μου πατέρα, στο ότι ένας άνθρωπος πρέπει πρώτα να κοιτάξει για τον εαυτό του και ύστερα για την πατρίδα του. Τότε αυτός καταντά άκρως εγωιστής, τομαριστής και μπορώ να πω αναίσθητος. Διότι, όταν δεν κυριαρχεί μέσα του το αίσθημα της φιλοπατρίας, το ευγενέστερο των αισθημάτων, δεν είναι δυνατό να κυριαρχεί κανένα άλλο ευγενές αίσθημα… Εξ άλλου, αγαπητέ μου πατέρα, η ορμή του ανθρώπου προς την ύλη, δηλαδή τον πλούτο και την καλοπέραση και η ικανοποίηση τούτη δεν προσφέρει την πραγματική ευτυχία του ανθρώπου. Την απόλυτη ευτυχία προσφέρει στους ανθρώπους και ιδίως όταν είναι Έλληνες η ορμή προς τα ανώτερα ιδανικά, την αγάπη προς την Πατρίδα και τον πόθο ακόμη και να θυσιαστεί για την ελευθερία της που είναι και δική του ατομική ελευθερία και αξιοπρέπεια». (Δημήτρη Λεβέντη, «Η ζωή και ο θάνατος του Πέτρου Γιάλλουρου», σελ. 28).

Τον Αύγουστο του 1955, και ενώ ο ίδιος ήταν ηγετικό στέλεχος της Άλκιμου Νεολαίας Ε.Ο.Κ.Α. (Α.Ν.Ε), συμμετείχε στη μαθητική εκδρομή-προσκύνημα του σχολείου του στην Ελλάδα. Είναι ο Σημαιοφόρος με τη στολή και το πηλήκιο του Γυμνασίου του που κρατά τη Γαλανόλευκη κατά την τελετή κατάθεσης στεφάνου στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου, στις 20 Αυγούστου 1955.

Δέος διαπέρασε τον Πετράκη Γιάλλουρο την πρώτη φορά που αξιώθηκε να πατήσει το πόδι του στη μητέρα Πατρίδα. Η αποστολή έμεινε στο Γυμνάσιο Αμαρουσίου, μαζί με άλλους μαθητές από τη Λάπηθο, την Πόλη Χρυσοχούς και την Πάφο, μεταξύ των οποίων ήταν και ο μετέπειτα ήρωας της αγχόνης, Ευαγόρας Παλληκαρίδης.

Γράφει στον πατέρα του: «Μόλις πάτησα το Άγιο χώμα της Ελλάδος, μία βαθειά συγκίνησις με κατακυρίευσε και δάκρυα ανέβηκαν στα μάτια μου, αφ’ ενός λόγω του ότι πατούσα στην Ελεύθερη Πατρίδα, αφ’ ετέρου διότι σκέφτηκα ότι η ιδιαιτέρα μας πατρίς Κύπρος έμενε υπόδουλη κάτω από τον βαρύ ζυγό των Άγγλων, ενώ έπρεπε να είναι κι αυτή ένα κομμάτι της Ελεύθερης Ελλάδος …» (στο ίδιο, σελ. 28).

Επιστρέφοντας από την Ελλάδα αναλαμβάνει υπεύθυνος των μαθητικών ομάδων του σχολείου του. Καθήκοντά του ήταν η οργάνωση των μαθητών, η απόκρυψη και διακίνηση οπλισμού, η γραφή και διδασκαλία τραγουδιών αγωνιστικού περιεχομένου, η διανομή φυλλαδίων, η μεταφορά της αλληλογραφίας και η οργάνωση μαχητικών μαθητικών διαδηλώσεων. Στην ουσία όλα αυτά ήταν τα πρώτα του βήματα, για να ενταχθεί στο αντάρτικο. Για τις δραστηριότητές του αυτές είχε για τα καλά μπει στο στόχαστρο των αποικιοκρατών.

Στις 6 Φεβρουαρίου 1956, οι μαθητές του σχολείου του βγήκαν ξανά στους δρόμους και συγκρούστηκαν με τον στρατό. Η αποικιακή «κυβέρνηση» διέταξε το κλείσιμό του. Την επόμενη μέρα, πολυάριθμη δύναμη μαθητών του Γυμνασίου και του Εμπορικού Λυκείου Αμμοχώστου συγκεντρώθηκαν στην οδό Ερμού και οργάνωσαν μεγάλη μαχητική διαδήλωση. Κατά τη διάρκειά της έστησαν οδοφράγματα και λιθοβολούσαν τους Άγγλους στρατιώτες, οι οποίοι ανταπέδωσαν με πραγματικά πυρά.

Καθώς οι άοπλοι μαθητές άρχισαν να οπισθοχωρούν μπροστά στα πραγματικά πυρά του κατακτητή, Άγγλος υπαξιωματικός στόχευσε και πυροβόλησε στην καρδιά τον σημαιοφόρο, τον μαθητή που ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή κάθε διαδήλωσης, κρατώντας την ελληνική σημαία ψηλά, όντας η ψυχή των αγωνιζόμενων μαθητών. Ο Πετράκης Γιάλλουρος πληγωμένος στην καρδιά από σφαίρα, έκανε όσα βήματα μπορούσε μπροστά πριν εισέλθει αγκαλιά με την ελληνική σημαία στο πάνθεον των Ηρώων. Ήταν ο πρώτος μαθητής που πότιζε με το άλκιμο αίμα του το δένδρο της πανώριας Λευτεριάς, στον αγώνα της Ε.Ο.Κ.Α..

Η εφημερίδα «Φιλελεύθερος» της ίδιας ημέρας έγραφε: «O άριστος των μαθητών της Αμμοχώστου επυροβολήθη χθες και εφονεύθη υπό δυνάμεων ασφαλείας, κατά την διάρκεια διαδηλώσεων. Προτού φτερουγίσει στους ουρανούς φώναξε με όση δύναμη του είχε απομείνει: “ΖΗΤΩ Η ΕΝΩΣΙΣ”. Η κηδεία του φονευθέντος μαθητού εγένετο αυθημερόν εις Ριζοκάρπασον…».

Να πώς περιγράφει την ταφή του Ήρωα ο συμμαθητής του Δημήτρης Λεβέντης: «Είχε βραδιάσει, όταν φτάσαμε. Τον θάψαμε την ώρα που θέλησε η βροχή να ραντίσει το σώμα του με το νερό της αιωνιότητας. Με τη νεκρώσιμη ακολουθία στο φως των κεριών και με τον συνταρακτικό λόγο του Γιάννη Αναγνωστόπουλου συνοδεύσαμε τη βροχή και ανεβήκαμε ψηλά, για να πλησιάσουμε τα μέρη, όπου πήγε ο Πέτρος, για να σμίξει με τους Αθάνατους του Ελληνισμού».

*Αναπληρωτής Καθηγητής, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας, από το Μονάγρι Λεμεσού

Πηγή: simerini.sigmalive.com

Συγχώρα τους εχθρούς σου,αλλά μην ξεχνάς ποτέ τα ονοματά τους. «Ο άριστος των μαθητών της Αμμοχώστου εδολοφονήθηκε υπό δυνάμεων ασφαλείας κατά την διάρκεια διαδηλώσεων. Η σφαίρα διέτρησε τον πνεύμονα του ατυχούς μαθητού. Προτού εκπνεύσει ανεφώνησε: «ΖΗΤΩ Η ΕΝΩΣΙΣ».

ΗΜΕΡΑ Τρίτη ήταν το 1956 η 7η Φεβρουαρίου. Λίγο πριν από τις 9 π.μ., στη συμβολή των οδών Ερμού και Κυπριανού της Αμμοχώστου, έξω από το κατάστημα τροφίμων Καψουράχη, απέναντι από το φαρμακείο Μίκη Μιχαηλίδη, Εγγλέζος υπαξιωματικός, μέλος εποχούμενης σε ανοικτό λαντρόβερ περιπόλου της στρατιωτικής αστυνομίας, σκόπευσε με αυτόματο Στεν, πυροβόλησε και σκότωσε τον επικεφαλής μαθητικής διαδήλωσης, άοπλο, δεκαεπτάμισι χρονών μαθητή του Ελληνικού Γυμνασίου Αμμοχώστου Πέτρο Γιάλλουρο, από το Ριζοκάρπασο.

Την επόμενη μέρα, Τετάρτη 8.2.1956, η εφημερίδα «ΕΘΝΟΣ» της Λευκωσίας έγραφε στην πρώτη σελίδα: «Ο μαθητής του Γυμνασίου Αμμοχώστου Πέτρος Γιάλλουρος εφονεύθη χθες την πρωίαν βληθείς υπό σφαίρας εις το στήθος. Κλείσιμο καταστημάτων και απεργίαι εις ένδειξιν διαμαρτυρίας διά τον φόνον του μαθητού».

Η εφημερίδα «Φιλελεύθερος» της ίδια μέρας έγραφε:

«Ο άριστος των μαθητών της Αμμοχώστου επυροβολήθη χθες και εφονεύθη υπό δυνάμεων ασφαλείας κατά την διάρκεια διαδηλώσεων. Η σφαίρα διέτρησε τον πνεύμονα του ατυχούς μαθητού. Προτού εκπνεύσει ανεφώνησε: «ΖΗΤΩ Η ΕΝΩΣΙΣ». Όλα τα καταστήματα Βαρωσίων έκλεισαν εις ένδειξιν πένθους. Λιμενεργάται ηρνήθησαν να εκφορτώσουν στρατιωτικόν υλικόν. Η κηδεία του δολοφονηθέντος μαθητού εγένετο αυθημερόν εις Ριζοκάρπασον»…

ΞΑΝΘΟΣ γαλανομάτης, ηγετική μορφή των αγωνιζομένων μαθητών στην Αμμόχωστο, σημαιοφόρος του σχολείου ο Γιάλλουρος. Στη μαθητική εκδρομή – προσκύνημα, του καλοκαιριού του 1955 στη μητέρα Ελλάδα, με τη στολή και το πηλήκιο του Γυμνασίου, σημαιοφόρος με τη Γαλανόλευκη κατά την τελετή κατάθεσης στεφάνου στο Μνημείο του Αγνώστου Στρατιώτου 20 Αυγούστου 1955.

Στη φωτογραφία της λεβεντιάς, παραστάτες του σημαιοφόρου Γιάλλουρου, με τις στολές τους επίσης οι μαθητές και μαθήτριες Νάπα Κυριακίδου Δημητρίου, Αντώνης Αντωνιάδης, Χριστάκης Χριστοφίδης, Μαρία Κώστα Πρέζα. Στη σελίδα 126 του νέου βιβλίου του Δημήτρη Λεβέντη «Η ζωή και ο θάνατος του Πέτρου Γιάλλουρου». Στο ίδιο βιβλίο, σελ.28, γράφει για την εκδρομή στην Ελλάδα, τη διαμονή στο Γυμνάσιο Αμαρουσίου, μαζί με μαθητές από τη Λάπηθο, την Πόλη Χρυσοχούς και την Πάφο, μεταξύ των οποίων κι ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης.

Κι έγραψε ο Γιάλλουρος στον πατέρα του: «Μόλις πάτησα το Άγιο χώμα της Ελλάδος, μια βαθειά συγκίνησις με κατακυρίευσε και δάκρυα ανέβηκαν στα μάτια μου, αφ’ ενός λόγω του ότι πατούσα στην Ελεύθερη Πατρίδα, αφ’ ετέρου διότι σκέφτηκα ότι η ιδιαιτέρα μας πατρίς Κύπρος έμενε υπόδουλη κάτω από τον βαρύ ζυγό των Άγγλων, ενώ έπρεπε να είναι κι αυτή ένα κομμάτι της Ελεύθερης Ελλάδος»…

Προχθές στη Φανερωμένη της Λευκωσίας έγνε το πεντηκοστό τέταρτο Εθνικό Μνημόσυνο του πρώτου δολοφονημένου μαθητή Ήρωα .της Κύπρου

Σ.Μ.

Πηγή: agonaskritis

Οι Υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας και τις Τουρκίας Αβέρωφ και Ζορλού, μετά την έγκριση του ψηφίσματος της 5ης Δεκεμβρίου 1958 για το Κυπριακό, αντάλλασσαν απόψεις για εξεύρεση λύσης του προβλήματος.

Στις 11 Ιανουαρίου 1959, ο Αβέρωφ με επιστολή του προς τον Διγενή τον ενημέρωσε με γενικό τρόπο για τις διεξαγόμενες συνομιλίες. Μεταξύ άλλων του έγραψε:

«Επί των διπλωματικών ενεργειών μεγάλη συσκότισις. Εν τούτοις άκρως απόρρητοι πληροφορίαι μου λέγουν τα ακόλουθα:

Ελληνοτουρκικαί επαφαί προχωρούν περισσότερον από ότι φαίνεται. Επέρχεται κάποια σύμπτωσις απόψεων με βάσιν την ανεξαρτησίαν με ειδικήν θέσιν, προνόμια Τούρκων και συμμετοχήν των εις το Κράτος με ίσην φιλίαν έναντι Ελλάδος και Τουρκίας, αλλά με πολύ δεσπόζουσαν θέσιν των Ελλήνων. Αγγλικοί βάσεις παραμένουν υπό πλήρη Βρετανικήν κυριαρχιαν. Παραμένουν όμως ακόμη αρκετοί διαφωνίαι. Βρετανοί μέχρι της στιγμής βεβαιούν ότι δεν τηρούνται ενήμεροι των λεπτομερειών. Ηρωτήθησαν μόνον εάν θα παραιτηθούν της κυριαρχίας, εν η περιπτώσει συμφωνήσουν Έλληνες και Τούρκοι… Φαίνεται ότι ένα από τα σημεία επί των οποίων συνεφώνησαν πριν απ’ όλα οι Αβέρωφ και Ζορλού ήταν να τηρήσουν απόλυτον μυστικότητα μέχρι μιάς κατ’ αρχήν συμφωνίας»

Νέες συνομιλίες μεταξύ των Υπουργών Εξωτερικών της Ελλάδας και Τουρκίας έγιναν στο Παρίσι μεταξύ 18 και 20 Ιανουαρίου 1959• Επικράτησε τότε κλίμα αισιοδοξίας για λύση του Κυπριακού.
Στις 4 Φεβρουαρίου 1959, συναντήθηκαν στη Ζυρίχη οι Πρωθυπουργοί της Ελλάδας και της Τουρκίας συνοδευόμενοι από τους συμβούλους τους. Εκεί συζητήθηκαν Βασικές πτυχές του Κυπριακού. Στις 11 Φεβρουαρίου, οι Πρωθυπουργοί Καραμανλής και Μεντερές μονογράφησαν τις Συμφωνίες της Ζυρίχης, που περιλάμβαναν τα εξής κείμενα:

1) Βασική διάρθρωσις της Δημοκρατίας της Κύπρου.

2) Συνθήκη Εγγυήσεως μεταξύ της Δημοκρατίας της Κύπρου και της Μεγάλης Βρετανίας, της Ελλάδος και της Τουρκίας.

3) Συνθήκη Συμμαχίας μεταξύ της Δημοκρατίας της Κύπρου και της Ελλάδος και Τουρκίας.

4) Συμφωνίαι Κυρίων συναφθείσαι μεταξύ των κ.κ. Καραμανλή και Μεντερές.

Μετά τη μονογράφηση των Συμφωνιών, ο Καραμανλής δήλωσε:
«Εγκατεστήσαμεν την βάσιν δια την λύσιν ενός των πλέον δυσχερών προβλημάτων»

Αφού μονογραφήθηκαν οι Συμφωνίες, οι Πρωθυπουργοί των δυο χωρών, οι Υπουργοί Εξωτερικών και οι Πρέσβεις Πεσμαζόγλου και Βεργκίν για πρώτη φορά κάθησαν και γευμάτισαν σε κοινό τραπέζι του εστιατορίου του ξενοδοχείου.

Από τη Ζυρίχη οι δυο Πρωθυπουργοί αναχώρησαν για τις πρωτεύουσες των χωρών τους. Τον Καραμανλή συνόδευσαν ο Γεώργιος Πεσμαζόγλου, ο Δημήτριος Μπίτσιος και ο Άγγελος Βλάχος.
Οι δυο Υπουργοί Εξωτερικών έφυγαν για το Λονδίνο, για να κάνουν διαπραγματεύσεις με τους Άγγλους, ώστε να συμπληρωθούν οι Συμφωνίες με θέματα που τους αφορούσαν. Τον Αβέρωφ συνόδευσε ο Χρ. Ξανθόπουλος – Παλαμάς.

Η πιο μακροσκελής συνθήκη της Ζυρίχης ήταν η της «Βασικής Διαρθρώσεως της Δημοκρατίας της Κύπρου». Περιλάμβανε 27 σημεία και καθόριζε τις βασικές γραμμές, πάνω στις οποίες δυο αντιπροσωπίες από την Ελλάδα και την Τουρκία, με επικεφαλής τους πανεπιστημιακούς καθηγητές Θεμιστοκλή Τσάτσο και Νιχάτ Ερίμ, θα διατύπωναν τα άρθρα του Κυπριακού Συντάγματος. Με Βάση τις γενικές αρχές που συμφωνήθηκαν, η Κύπρος ανακηρυσσόταν ανεξάρτητη Δημοκρατία με Προεδρικό σύστημα. Για να τονισθεί η έννοια του ανεξάρτητου, κυρίαρχου και ενιαίου κράτους, οι Κυβερνήσεις της Ελλάδας και της Τουρκίας αναλάμβαναν την υποχρέωση να υποστηρίξουν την είσοδο της Κυπριακής Δημοκρατίας ως μέλους στον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών. Η σημαία του νέου κράτους καθορίστηκε να είναι ουδέτερη. Επίσημες γλώσσες εγκρίθηκαν η ελληνική και η τουρκική.

Ο Κ. Καραμανλής, μόλις επέστρεψε στην Αθήνα, ενημέρωσε τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο για τις Συμφωνίες Ζυρίχης. Γράφει γι’ αυτό το θέμα ο Ευάγγελος Αβέρωφ:

«Στις 11 Φεβρουαρίου 1959, το απόγευμα, ο Πρωθυπουργός, μόλις έφτασε στην Αθήνα, κάλεσε στο σπίτι του τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο, να τον ενημερώσει για τις λεπτομέρειες, με τα κείμενα στο χέρι. Στη συνάντηση ήταν παρόντες ο Αντιπρόεδρος τής Κυβερνήσεως Παναγιώτης Κανελλόπουλος, ο Υπουργός Προεδρίας Κυβερνήσεως Κωνσταντίνος Τσάτσος και οι Σύμβουλοι Πρεσβείας Δημήτριος Μπίτσιος και Άγγελος Βλάχος. Η συνάντηση κράτησε τέσσερις σχεδόν ώρες».

Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος μετά την ενημέρωση του από τον Κ. Καραμανλή έκανε τις πιο κάτω δηλώσεις, που δημοσιεύθηκαν σε όλες τις αθηναϊκές εφημερίδες:

«Εξέφρασα την ικανοποίησίν μου προς τον Πρωθυπουργών κ. Κ. Καραμανλήν και τον συνεχάρην δια τα αποτελέσματα των εν Ζυρίχη Ελληνοτουρκικών συνομιλιών. Η επιτευχθείσα συμφωνία θέτει τα θεμέλια αμέσου και οριστικής λύσεως του Κυπριακού, καθισταμένης της Κύπρου ανεξαρτήτου και κυριάρχου Πολιτείας. Η εν πνεύματι καλής θελήσεως και κατανοήσεως προσέγγισις των απόψεων των Κυβερνήσεων Ελλάδος και Τουρκίας επί του Κυπριακού ζητήματος θα διανοίξει δια την Κύπρον νέαν περίοδον ελευθερίας και ευημερίας τόσον δια τους Έλληνας όσον και δια τους Τούρκους της Κύπρου.
Ο Νίκος Κρανιδιώτης, στενός συνεργάτης του Αρχιεπισκόπου, ενημερώθηκε το βράδυ της 12ης Φεβρουαρίου από τον ίδιο για τις Συμφωνίες της Ζυρίχης σε προσωπική συνάντηση που είχε μαζί του. Κατέγραψε τα εξής γι’ αυτή τη συνάντηση:

«Το βράδυ τον επισκέφθηκα στο Ξενοδοχείο της Μεγάλης Βρετανίας. Φαινόταν ανήσυχος, διατηρούσε όμως την αυτοπεποίθηση και εκείνο το αισιόδοξο αίσθημα, ότι όλα θα πήγαιναν καλά. “Ήταν ο μόνος τρόπος”, μου είπε προλαμβάνοντας τις απορίες μου, “να αποφευχθεί η εφαρμογή του Σχεδίου Μακμίλλαν”.

Ύστερα μου διηγήθηκε τον τρόπο με τον οποίον είχε πραγματοποιηθεί η συμφωνία: Μετά τις συνομιλίες των Παρισίων -μου είπε- και αφού ο Πρέσβης Γεώργιος Πεσμαζόγλου είχε παρασκευάσει, με συνεχείς διαπραγματεύσεις, το έδαφος στην Άγκυρα, οι Πρωθυπουργοί και οι Υπουργοί των Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας συναντήθηκαν, στις 4 Φεβρουαρίου, μαζί με τους συμβούλους τους, στη Ζυρίχη. Την ίδια μέρα έφταναν στο Λονδίνο, προφανώς για τον ίδιο σκοπό, ο Υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών Φόστερ Ντάλλες και ο Ύπατος διοικητής του NATO στην Ευρώπη Πτέραρχος Νόρσταντ. Οι βασικές γραμμές του Σχεδίου είχαν ήδη διαγραφεί, κατά τις προηγούμενες συναντήσεις των δύο Υπουργών στη Νέα Υόρκη και στο Παρίσι. Ωστόσο υπήρχαν ακόμη πολλές εκκρεμότητες και μεγάλες διαφορές που χώριζαν τα δύο μέρη: Οι Τούρκοι επέμεναν σε “Ομοσπονδιακή” λύση και επρότειναν το νέο κράτος να ονομαστεί “Ελληνοτουρκική Δημοκρατία της Κύπρου” ή “Κυπριακή Ομοσπονδία”. Ζητούσαν την παραχώρηση μιας Τουρκικής στρατιωτικής βάσης στο Νησί, και επέμεναν – αντίθετα από την Ελληνική εισήγηση για ενιαίο εκλογικό σώμα – σε χωριστά Ελληνικά και χωριστά Τουρκικά εκλογικά σώματα, που να εκλέγουν αντίστοιχα τους Βουλευτές και τις δημοτικές αρχές τους. Τέλος, ύστερα από οξύτατες συζητήσεις, συμφωνήθηκαν τα οριστικά σχέδια των κειμένων…

“Γνώριζα”, πρόσθεσε ο Μακάριος, “τη γενική διάρθρωση των Συμφωνιών, όχι όμως τις λεπτομέρειες. Σήμερα που διάβασα τα κείμενα έχω πολλές επιφυλάξεις, ιδιαίτερα όσον αφορά την Ελληνική και την Τουρκική στρατιωτική δύναμη, που θα εδρεύουν στην Κύπρο, τη Συνθήκη Εγγυήσεως και τη χωριστή ψηφοφορία – σε ορισμένα θέματα -από τους Ελληνοκυπρίους και τους Τουρκοκυπρίους στη Βουλή των Αντιπροσώπων. Θα προσπαθήσω να βελτιώσω τα σημεία αυτά και να διαπραγματευθώ με τους Άγγλους, για να περιορίσω όσο μπορώ την έκταση των Βρετανικών Βάσεων»
Ο Ν. Κρανιδιώτης, διακατεχόμενος από ανησυχία και αβεβαιότητα, είπε στον Αρχιεπίσκοπο ότι δεν ήταν σε θέση να κρίνει τα κείμενα των Συμφωνιών, γιατί δεν τα είχε υπόψη του, πρόσθεσε όμως ότι το σχέδιο Χάρντιγκ ήταν μια προσφορά καλύτερη και απορρίφθηκε με κριτήρια συναισθηματικά. Σ’ αυτό το σχόλιο ο Αρχιεπίσκοπος απάντησε:

«Ίσως έχεις δίκαιο. Τώρα όμως μας πρόλαβαν τα γεγονότα. Μπροστά στον κίνδυνο να επιβληθεί το Σχέδιο Μακμίλλαν, που έκανε την Τουρκία συνεταίρο στην Κύπρο, καλύτερη η Ζυρίχη. Πρέπει να είμεθα ρεαλιστές. Σήμερα είναι καταδικασμένα σε θάνατο, και πρόκειται να εκτελεσθούν, περισσότερα από είκοσι παιδιά της ΕΟΚΑ. Ο κόσμος στην Κύπρο καταπονείται από τους Βρετανούς και τους Τούρκους. Ακόμη και η παθητική αντίσταση της ΕΟΚΑ με το μποϋκοτάζ των βρετανικών προϊόντων έχει δημιουργήσει μεγάλες δυσαρέσκειες στο λαό. Έπρεπε να δοθεί μια λύση»
Σε ερώτηση του Ν. Κρανιδιώτη αν ενημερώθηκε ο Διγενής για τις Συμφωνίες, ο Αρχιεπίσκοπος είπε ότι πριν λίγο του είχε αποστείλει σχετική επιστολή, την οποία και του διάβασε. Το κείμενο αυτής της επιστολής έχει ως εξής:

«22 Φεβρουαρίου 1959

Τα αποτελέσματα των εν Ζυρίχη Ελληνοτουρκικών συνομιλιών δύνανται να χαρακτηρισθούν μάλλον ως ικανοποιητικά. Υπό τας υφιστάμενος συνθήκας δεν ήτο δυνατόν να επιτευχθή καλύτερα λύσις. Τελικός σκοπός του αγώνος ήτο Βεβαίως η Ένωσις. Νομίζω όμως, ότι θα είμεθα εκτός πάσης πραγματικότητος, εάν ενομίζαμεν ότι η πολιτική γραμμή του “Ένωσις και μόνον Ένωσις” θα μας ωδήγει ασφαλώς εις τον τελικόν σκοπόν. Ο Τουρκικός παράγων, όστις εν τω μεταξύ εδημιουργήθη υπό της Βρετανικής διπλωματίας, δεν θα έπαυε ποτέ να υφίσταται, εκτός βεβαίως εις περίπτωσιν διεθνούς αναστατώσεως. Και ο παράγων αυτός θα ήτο ανυπέρβλητον εμπόδιον προς την Ένωσιν, έστω και αν ακόμη εν Αγγλία ήρχοντο εις την εξουσίαν οι Εργατικοί. Ειλικρινώς πιστεύω ότι αξιοποιούμεν εις μέγιστον βαθμόν τους αγώνας και τας θυσίας του Κυπριακού λαού δια της συμφωνίας της Ζυρίχης. Η επιτευχθείσα συμφωνία θέτει τα θεμέλια ενός ανεξαρτήτου και κυριάρχου Κυπριακού κράτους, τερματιζομένης ούτω της μακραίωνος δουλείας του Κυπριακού λαού. Οι όροι της συμφωνίας ταύτης δεν αφίστανται πολύ των πληροφοριών, αίτινες εδημοσιεύθησαν εις τον Τύπον. Το μόνον ίσως σημείον, επί του οποίου θα ηδύνατό τις να έχη επιφυλάξεις, είναι η πρόνοια περί τριμερούς συμμαχίας, βάσει της οποίας θα υπάρχη εν Κύπρω κοινόν Ελληνοκυπριακόν στρατηγείον, πλαισιούμενον υπό 900 Ελλήνων, 600 Τούρκων και 2.000 Κυπρίων στρατιωτών. Το στρατηγείον τούτο θα τελή περιοδικώς υπό την αρχηγίαν Έλληνος, Τούρκου και Κυπρίου Αντιστράτηγου. Οι σκοποί του θα είναι καθαρώς αμυντικοί. Εάν η Κύπρος καταστή μέλος του NATO, το στρατηγείον τούτο αυτομάτως καταργείται, υποκαθιστάμενον υπό κλιμακίου του NATO. Όσον αφορά το βέτο του Τούρκου Αντιπροέδρου, τούτο θα περιορίζεται εις την άμυναν και εις την εξωτερικήν πολιτικήν, την αφορώσαν σύναψιν συμμαχιών, ως επίσης και εις θέματα μεροληπτικής μεταχειρίσεως της μειονότητος, περί των οποίων θα αποφασίζη τελικώς ανώτατον δικαστήριον. Το νομοθετικόν έργον θα ασκήται υπό τριών Βουλών, δυο κοινοτικών και μιας κοινής, εις την οποίαν οι Έλληνες θα εκπροσωπούνται κατά 70% και οι Τούρκοι κατά 30%. Λεν γνωρίζομεν ακόμη κατά πόσον η Βρετανική Κυβέρνησις θα εγκρίνη την συμφωνίαν της Ζυρίχης. Αν συμφωνήση η Βρετανική Κυβέρνησις, τότε θα επακολούθηση διάσκεψις, εις την οποίαν θα λάβουν μέρος και οι Κύπριοι. Πιθανώς να κατορθώσωμεν, ώστε εις την διάσκεψιν αυτήν να βελτιώσωμεν υπέρ ημών μερικούς όρους της συμφωνίας. Ο Αρχιεπίσκοπος είναι μάλλον ευχαριστημένος. Εάν δεν φρονήτε άλλως, νομίζω καλόν να εκδώσητε προκήρυξιν, εις την οποίαν να λέγετε ότι θα συμφωνήσετε με την λύσιν εκείνην, την οποίαν θα δεχθή η πολιτική ηγεσία. Επί μελλοντικών εξελίξεων ελπίζω να δοθή ευκαιρία να ανταλλάξωμεν προσωπικώς απόψεις και λάβωμεν αποφάσεις από κοινού.
Με πολλήν αγάπην

ΧΑΡΗΣ

Η πιο πάνω επιστολή του Αρχιεπισκόπου Μακαρίου στάληκε μέσα σε έκτακτο διπλωματικό φάκελλο και λήφθηκε από τον Διγενή στις 13 Φεβρουαρίου.

Μετά τη μονογράφηση των Συμφωνιών της Ζυρίχης, γίνονταν στο Λονδίνο μακρές συσκέψεις, στις οποίες έπαιρναν μέρος οι Υπουργοί Εξωτερικών της Ελλάδας και της Τουρκίας, οι Υπουργοί Εξωτερικών και Αποικιών της Βρετανίας και οι στενοί συνεργάτες τους. Σ’ αυτές ετοιμάζονταν τα κείμενα των Συμφωνιών του Λονδίνου, που αφορούσαν τη διατήρηση των Βάσεων με βρετανική κυριαρχία και την εξασφάλιση των απαραιτήτων διευκολύνσεων για την επιβίωση τους. Οι συζητήσεις αφορούσαν επίσης την εκχώρηση της Κύπρου από τη Βρετανία στη νέα πολιτεία και τις μεταβατικές διατάξεις για τη λειτουργία του νέου ανεξάρτητου Κυπριακού κράτους.

Στις 17 Φεβρουαρίου, προγραμματίστηκε μια Πενταμερής Διάσκεψη στο Λάνκαστερ Χάουζ του Λονδίνου, στην οποία θα συμμετείχαν οι Κυβερνήσεις της Βρετανίας, της Ελλάδας, της Τουρκίας και αντιπρόσωποι των Ελληνοκυπρίων και των Τουρκοκυπρίων για υπογραφή των τελικών Συμφωγιών της ανεξαρτησίας της Κύπρου.
Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος προσκάλεσε στο Λονδίνο 35 αντιπροσωπευτικούς παράγοντες της Κύπρου, για να τους ενημερώσει και να τους συμβουλεύεται σχετικά με το περιεχόμενο των Συμφωνιών και, αν τις ενέκριναν, θα προχωρούσε στην υπογραφή τους. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Εθναρχεύων Μητροπολίτης Κιτίου Άνθιμος, ο οποίος είχε ήδη αποστείλει στον Κ. Καραμανλή το ακόλουθο τηλεγράφημα, που δημοσιεύθηκε στις αθηναϊκές εφημερίδες της 13ης Φεβρουαρίου:

«Διερμηνεύοντες αισθήματα ικανοποιήσεως Ελληνικού Κυπριακού λαού δι’ επιτευχθείσαν συμφωνίαν, συγχαίρομεν θερμώς υμετέραν Εξοχότητα δι’ επιτυχή χειρισμόν Κυπριακού ζητήματος, πεποιθότες ότι αυτή θα εγκαινίαση νέαν περίοδον ευημερίας, προόδου δια λαόν πολύπαθους νήσου».

Ο Διγενής, έχοντας τις επιφυλάξεις του για τις Συμφωνίες της Ζυρίχης, έστειλε την πιο κάτω διαταγή στα μέλη της ΕΟΚΑ στις 13 Φεβρουαρίου 1959:

«Εν σχέσει προς προγενεστέραν διαταγήν μου περί Ελληνοτουρκικής Συμφωνίας επί του Κυπριακού τονίζω εμμόνως την ανάγκην επιδείξεως συνοχής και πειθαρχίας εις τας τάξεις της Οργανώσεως. Αφού ενημερωθώ πλήρως επί ωρισμένων σημείων ταύτης, θα σας κοινοποιήσω τας αποφάσεις μου.

Δεν πρόκειται να καταπροδώσω ούτε τον αγώνα ούτε τας θυσίας του αγωνιζομένου Κυπριακού λαού. Όλοι πρέπει να είναι βέβαιοι περί τούτου. Υπακούω μόνον εις την φωνήν της Κύπρου.

Ένα μόνον ζητώ από όλους: Πειθαρχίαν εις τας διαταγάς μου. Ήλθεν η στιγμή να δείξωμεν ότι είμεθα ωργανωμένον σύνολον, με υψηλά ιδανικά, με φιλοπατρίαν και ότι γνωρίζομεν να κερδίζωμεν την μάχην τόσον εις το πεδίον της τιμής, όσον και εις το πολιτικόν πεδίον».
Στις 14 Φεβρουαρίου, ο Διγενής πληροφορήθηκε από το κυπριακό ρα-διόφωνο την πρόσκληση των αντιπροσώπων του Κυπριακού λαού και ένιωσε πικρία, γιατί παραγνωρίστηκε η ΕΟΚΑ.

Η Πενταμερής Διάσκεψη στο Λάνκαστερ Χάουξ συνήλθε από τις 17 μέχρι τις 19 Φεβρουαρίου. Ο Αρχιεπίσκοπος Μακάριος πέρασε από σκληρό δίλημμα, πριν υπογράψει τις Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου στις 19 Φεβρουαρίου 1959-

Ο Νίκος Κρανιδιώτης σημειώνει τα πιο κάτω για την ψυχική κατάσταση του Αρχιεπισκόπου το βράδυ της 18ης Φεβρουαρίου:
«Το βράδυ της μέρας εκείνης ήταν ασφαλώς ένα από τα πιο δραματικά της ζωής του. Βημάτιζε μέσα στο δωμάτιο χωρίς να μιλά. Ήταν φανερό ότι τον απασχολούσε πολύ το γεγονός, ότι είχε δώσει κατ’ αρχήν τη συγκατάθεση του. Η μελέτη όμως των κειμένων τού δημιούργησε αργότερα πολλές αμφιβολίες και αμφιταλαντεύσεις. Η εγκατάλειψη της Ένωσης, η επαναφορά των Τουρκικών στρατευμάτων στην Κύπρο, η δεσμευμένη ανεξαρτησία, η δυαδική προεδρία, οι χωριστές βουλές, οι εκτεταμένες κατά κυριαρχία Βρετανικές βάσεις εξουδετέρωσαν ουσιαστικά εκείνα, που αρχικά ο Αρχιεπίσκοπος είχε θεωρήσει σαν πλεονεκτήματα μιας έστω και συμβατικής λύσης. Η θέση του ήταν δεινή».

Ο Αρχιεπίσκοπος, ύστερα από σοβαρό προβληματισμό, είπε στον Ν. Κρανιδιώτη το πρωί του 19ης Φεβρουαρίου:
«Πήρα στο τηλέφωνο την Ελληνική Αντιπροσωπία και έδωσα την τελική συγκατάθεση μου ».

Υπέρ της υπογραφής των Συμφωνιών Ζυρίχης – Λονδίνου τάχθηκαν 27 Ελληνοκύπριοι σύμβουλοι του Αρχιεπισκόπου και εναντίον 8.

Το απόγευμα της 19ης Φεβρουαρίου 1959, στις 3-30 μ.μ., συνήλθε η Πενταμερής Διάσκεψη του Λονδίνου. Τότε υπογράφτηκαν οι Συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου από τους Πρωθυπουργούς Χ. Μακμίλλαν, Κ. Καραμανλή (ο Α. Μεντερές υπέγραψε αργότερα, γιατί είχε τραυματισθεί στο Λονδίνο κατά την προσγείωση του αεροπλάνου, με το οποίο ταξίδευε), τους Υπουργούς Εξωτερικών των τριών χωρών, τον Αρχιεπίσκοπο Μακάριο ως αντιπρόσωπο των Ελληνοκυπρίων και το Φ. Κουτσιούκ ως αντιπρόσωπο των Τουρκοκυπρίων.

Οι συμφωνίες Ζυρίχης – Λονδίνου, αποδείχτηκαν εστίες μυρίων δεινών!